Απειλεί να το κάνει Κούγκι...

Του Κώστα Στούπα

_{Θα πρέπει να προσέξουμε από τους δημαγωγούς που είναι έτοιμοι να κηρύξουν έναν εμπορικό πόλεμο κατά των φίλων μας, αποδυναμώνοντας την οικονομία μας, την εθνική μας ασφάλεια και ολόκληρο τον ελεύθερο κόσμο, ανεμίζοντας κυνικά την αμερικάνικη σημαία. Η επέκταση της διεθνούς οικονομίας δεν είναι μια ξένη εισβολή, είναι ένας αμερικάνικος θρίαμβος.}

_{Ronald Reagan}

Ας υποθέσουμε πως ο διάσημος στα κοινωνικά δίκτυα πρόεδρος του "Εδεσσαϊκού” γινόταν πρωθυπουργός. Ας υποθέσουμε επίσης ό,τι ο πρόεδρος περνούσε σημαντικό χρόνο ανεβάζοντας (συχνά ασυναρτησίες και απερίσκεπτα) σχόλια στο twitter. Αυτό θα ήταν για γέλια ή για κλάματα;

Πριν λίγες μέρες ο πρόεδρος Τραμπ βγήκε και ανασκεύασε τις επίσημες δηλώσεις που είχε κάνει λίγες ώρες νωρίτερα, μετά τη δίωρη συνάντηση με τον Ρώσο πρόεδρο, σαν να επρόκειτο για κοινοτάρχη ορεινής κοινότητας που διαχειρίζεται τις μικροϋποθέσεις με τη χαλαρή διάθεση που του επιτρέπει το μικρό μέγεθος των ευθυνών του.

Το πρώτο πρόβλημα έγκειται πως ο πρόεδρος λέει πιο συχνά απ’ ό,τι επιτρέπει η θέση του ασυναρτησίες δημόσια, χωρίς να έχει αίσθηση των επιπτώσεων και κυρίως της θέσης του.

Το δεύτερο πρόβλημα είναι πως ανάμεσα στις επικοινωνιακές ασυναρτησίες μπορεί να διακρίνει εύκολα κάποιος τα ψήγματα μιας ανατρεπτικής κοσμοθεωρίας για τα μέχρι τώρα δεδομένα της σχέσης των ΗΠΑ με τους συμμάχους τους και τον υπόλοιπο κόσμο.

Το τρίτο και βασικότερο πρόβλημα έγκειται πως μια σημαντική μερίδα της κοινής γνώμης των ΗΠΑ υποστηρίζει αυτή τη νέα κοσμοθεωρία που ανατρέπει τους βασικούς προσανατολισμούς της σχέσης της μεγαλύτερης δύναμης του ανεπτυγμένου κόσμου με τον εαυτό της και τον υπόλοιπο  κόσμο.

Δυο στοιχεία αυτής της ανατροπής της αμερικάνικης κοσμοθεωρίας είναι η λήψη μέτρων οικονομικού προστατευτισμού με την επιβολή δασμών και  η απόσυρση των ΗΠΑ από πολυμερείς οργανισμούς με στόχο την επιβολή διμερών συμφωνιών.

Κάποιοι παρομοιάζουν τον Ντόναλντ Τραμπ με τον Ρόναλντ Ρήγκαν. Κάνουν λάθος, ασχέτως αν συμφωνούσες ή διαφωνούσες μαζί του, ο Ρήγκαν διέθετε βαθιές ιδεολογικές και ηθικές αρχές. Ο Τραμπ επιδεικνύει έναν χυδαίο πραγματισμό επιπέδου συνοικιακού εργολάβου, τον οποίο ο εθισμός στη δημοσιότητα τον έχει οδηγήσει να γίνει πρωταγωνιστής  σε ριάλιτι.

Οι ΗΠΑ του Τραμπ θεωρούν τη Ρωσία σύμμαχο και φίλη και την Ευρωπαϊκή Ένωση ανταγωνίστρια δύναμη. Πρόσφατα υπήρξαν δημοσιεύματα πως ο πρόεδρος Τρσμπ κατά τη συνάντησή του με τον Μακρόν του ζήτησε να βγάλει τη Γαλλία από την Ε.Ε. με αντάλλαγμα μια γενναιόδωρη διμερή συμφωνία με τις ΗΠΑ. Τα ίδια πάνω κάτω είπε και στο Ηνωμένο Βασίλειο προτρέποντας τους σε ένα σκληρό Brexit.

Κάθε μέρα που περνά γίνεται και πιο φανερό πως οι ΗΠΑ επιδιώκουν τη διάλυση της Ε.Ε. και την αποσταθεροποίηση των κυβερνήσεων που στέκονται εμπόδιο σ’ αυτό.

Ο πρόεδρος των ΗΠΑ αισθάνεται άβολα με κυβερνήσεις σαν της Μέρκελ, του Μακρόν ή της Μέι και δεν κρύβει την προτίμησή του σε πολιτικούς όπως η Λεπέν, ο Ορμπάν, ο Πούτιν...

Ένας κόσμος διμερών συμφωνιών εξασφαλίζει στις ΗΠΑ να επιβάλλει ασύμμετρους τους όρους απέναντι σε όλους τους άλλους, εκτός από τις χώρες που έχουν μεγαλύτερα μεγέθη.

Ένας κόσμος κυριαρχίας μέσω διμερών συμφωνιών θα είναι ένας κόσμος με περισσότερες τριβές και λιγότερη αποδοχή της όποιας διεθνούς νομιμότητας και της σταθερότητας που αυτή εξασφαλίζει.

Ο Χένρι Κίσσινγκερ έγραφε πριν από 20 χρόνια κατά την περίοδο που κανείς δεν αμφισβητούσε την παγκόσμια κυριαρχία των ΗΠΑ πως το συμφέρον των ΗΠΑ ήταν να ηγεμονεύουν ως ισχυρός εταίρος μέσω πολυμερών διεθνών θεσμών, δηλαδή μέσω της συγκυριαρχίας. Η αλαζονική επιβολή της ισχύος στη διεθνή κοινότητα (αλλά και τη ζωή γενικότερα) δημιουργεί αμέσως αντισυσπειρώσεις και οδηγεί σε αντίθετα αποτελέσματα.

Το πιθανότερο είναι πως οι ΗΠΑ θα βγούνε αποδυναμωμένες από τη διακυβέρνηση Τραμπ. Οι αναταραχές αυτής της παγκόσμιας αναδιανομής ισχύος αναμένεται να είναι τεράστιες και μακροπρόθεσμες.

Το οικονομικό υπόβαθρο...

Όλες αυτές οι πολιτικές και οικονομικές εξελίξεις που στοχεύουν στην παγκόσμια ανακατανομή ισχύος λαμβάνουν χώρα πάνω σε τεράστιο βουνό από πυρίτιδα.

Το "βουνό” αυτό είναι το παγκόσμιο χρέος. Το παγκόσμιο χρέος έχει φτάσει τα 237 τρισ. δολάρια όταν το παγκόσμιο ΑΕΠ είναι στα 80 τρισ. δολάρια. Δέκα χρόνια πριν το παγκόσμιο χρέος ήταν στα 172 τρισ. δολάρια με το ΑΕΠ στα 63,4 τρισ. δολάρια.

Μεταξύ 2008 και 2017 το παγκόσμιο χρέος αυξήθηκε κατά 37,8% ενώ το παγκόσμιο ΑΕΠ κατά 27,2%.

Το ΑΕΠ των ΗΠΑ μεταξύ 2008 και 2017 αυξήθηκε κατά 31% από τα 14,8 τρισ. δολάρια στα 19,4 τρισ. δολάρια. Το χρέος τους την ίδια περίοδο αυξήθηκε κατά 99,8% από τα 10,02 στα 20,2 τρισ. δολάρια. Η οικονομία των ΗΠΑ μοιάζει με μια μηχανή που καταναλώνει όλο και περισσότερη βενζίνη παράγοντας όλο και λιγότερο έργο.

Μεταξύ 1998 και 2008 το ΑΕΠ των ΗΠΑ αυξήθηκε κατά 62,6% ενώ το χρέος αυξήθηκε κατά 82,2%. Κάθε δεκαετία για το ίδιο έργο χρειάζεται όλο και μεγαλύτερο χρέος.

Αν οι ΗΠΑ ήταν επιχείρηση δεν θα ήθελα να είμαι δανειστής της την επόμενη δεκαετία.

Ο πρόεδρος Τραμπ προσπαθεί να μειώσει τα εμπορικά ελλείμματα, επιβάλλοντας δασμούς. Τα κλασσικά οικονομικά είναι απλά. Έλλειμμα μπορεί να δημιουργήσει κάποιος μόνο αν δανείζεται. Αν εγώ παράγω αυγά και συναλλάσσομαι με κάποιον που παράγει ψωμιά, επί της ουσίας ανταλλάσσω αυγά με ψωμιά στην αναλογία που κρίνουμε συμφέρουσα αμφότεροι. Όσο έχω αυγά θα αγοράζω και ψωμιά...

Έλλειμμα θα προκύψει μόνο αν αρχίσω να δανείζομαι... Για τα ελλείμματα ευθύνεται η άσωτη νομισματική πολιτική των τελευταίων δεκαετιών με την οποία οι πολιτικοί προσπάθησαν να μεταθέσουν τη μέρα της "Κρίσεως” στο μέλλον να σκάσει στα χέρια κάποιων άλλων...

Οι κεντρικές τράπεζες με τη συμπαιγνία των κυβερνήσεων (παραβιάζοντας την υποχρέωση για ανεξάρτητη νομισματική πολιτική- μόνο η Bundesbank αντιστέκεται και κριτικάρεται για την εμμονή στη λιτότητα) εφαρμόζουν ένα είδος αναδιανομής εισοδήματος μέσω της εκτύπωσης χρημάτων.

Στην αρχή το "χαρτί” που κυκλοφορεί δημιουργεί ζήτηση και ανάπτυξη. Μετά το συσσωρευμένο χρέος λειτουργεί σαν βάρος στην ανάπτυξη. Στη φάση αυτή βρισκόμαστε τώρα.

Στη φάση που το χρέος είναι τόσο μεγάλο που μόνο με σχεδόν μηδενικά επιτόκια εξυπηρετείται. Τα μηδενικά επιτόκια όμως μηδενίζουν τις αποδόσεις των αξιογράφων σταθερού εισοδήματος από τα οποία καταβάλλονται οι συντάξεις κοινωνικών που δημογραφικά γηράσκουν.

Οι κοινωνίες της Δύσης διαισθάνονται το αδιέξοδο που αναδύεται και συμπεριφέρονται σαν σμήνη μελισσών που τους αναποδογύρισαν τις κυψέλες. Τα σμήνη σε πρώτη φάση ακολουθούν τους δημαγωγούς που υπόσχονται μαγικές λύσεις.

Τις τελευταίες διεθνείς πολιτικές εξελίξεις θα πρέπει να τις δούμε υπό το πρίσμα πως αυτές μοιάζουν με παιγνίδι με σπίρτα σε ένα βουνό από πυρίτιδα.

Κοινώς ο Τραμπ απειλεί να το κάνει Κούγκι...

kostas.stoupas@capital.gr