1 GAZETECİLİĞİN GELECEĞİ: VERİ GAZETECİLİĞİ* Pınar Dağ1 ​Giriş Dünya bugün görülmemiş oranda veriyle sarılı ve bu haber merkezleri için inanılmaz bir kaynak anlamına geliyor. Verinin toplanması, işlenmesi, analiz edilmesi ve haberin bir parçası haline gelmesi artan veri setleri ve geliştirilen araçlarla daha güvenilir içerikler oluşturulmasına olanak sağlıyor. Haber içeriğinin raf ömrünü uzatan ve içerik üzerinden daha fazla değer ayıklamayı sağlayan bu alan; 1990’lı yıllarda veritabanı gazeteciliği üzerinden şekillenmiştir. Teknolojideki gelişmelerle medya endüstrisinde son yıllarda gerçekleşen dönüşüm eğilimleri, haber merkezlerinde yeni iş tanımlarına ve istihdam yapılarının oluşumuna neden olmuş, çevrimiçi gazeteciliği, çözüm gazeteciliği, ağ gazeteciliği, veritabanı gazeteciliği, veri gazeteciliği, multimedya gazeteciliği, İnternet haberciliği, mobil gazeteciliği olarak adlandırılan gazetecilik uygulamaları ortaya çıkmıştır. Son on yılda, gelişmiş teknoloji ve açık İnternet haberin daha iyi üretilebilip, dağıtılıp, okuyucuya ulaşmasında devrim yaratmıştır. Gazeteci artık mesleğini yapabilmek için yeni teknolojileri kullanabilmek, becerilerini arttırmak zorundadır. ​ I​ nternational Data Corporation (IDC)’ın​ 2015 yılının başında yayımladığı raporda on yıl içinde veri hacminin 40 kattan fazla büyüyeceğini söylüyor. Tüm bu veri sirkülasyonu ve bağlı ağlar yeni imkanlar doğururken hem medyanın hem de veriye dayalı gelişen her sektörün karşısına zorluklar da çıkarıyor. 2 Haber akışının durdurulamadığı, verinin de haberin bir kaynağı olarak giderek daha fazla önem kazanması, akan verinin teknolojik alt yapıyla toplanıyor, kontrol edilebiliyor, doğrulanabiliyor olması; medya kurumlarının veriyi habere en hızlı, en doğru şekilde dahil etmelerinin de yolunu açıyor. Bu süreçte tabii ki hem hızlı olmanız, hem akan veride haberiniz ile ilgili olanı bulmanız, işinize yarayanı ayıklayıp, düzenleyip, analiz edip, haberinizin kalitesinin artmasını sağlamanız isteniyor. 3 Ancak bu 1 Veri Gazetecisi, Araştırmacı, Kadir Has Üniversitesi İletişim Fakültesi Gazetecilik Bölümü Veri Gazeteciliği, pinar.dag@dagmedya.com 2 ​http://dagmedya.net/2015/06/05/idc­verilerine­gore­on­yil­icinde­veri­hacmi­40­kattan­fazla­buyuyecek/ 3 The Art and Science of Data Driven Journalism 2 alanda çalışan gazetecilerin algoritmayı kullanması ya da bilgisayar destekli çalışmasından öte, aslında veriyi nasıl, nerede, neden ve kim için kullandığı daha fazla önem kazanıyor. Veri gazetecilerinin önemle üzerinde durdukları bazı bileşenler var. Bunlar; analizlerde kullanılan metodoloji, veri gazetecilerinin kullandıkları ve araştırdıkları ham verinin arka planının ne olduğu yani verinin doğruluğu, yayınlanan içeriğin sonuç analizinin gerçekliği ve tabii ki teknik. Veri gazeteciliği sayılarla haber anlatmak/sayılardan haber bulmak ve veriye kaynak olarak yaklaşmaktır. Missouri Gazetecilik Okulu’ndan Profesör David Herzog veri gazeteciliğini tanımlarken,​ ​“Bir veri gazetecisi günlük şiddet verilerini web tabanlı elektronik tabloda inceleyen bir polis muhabiri olabilir , şehir haberleri hazırlayan bilgisayar destekli çalışan bir muhabir olabilir ya da televizyonda araştırma bölümünden sorumlu bir yapımcı, gazeteciler için analiz aracı uygulaması geliştiren yazılımcı ­gazeteci olabilir” ​şeklinde tanımlıyor. Temple Üniversitesi’nden Profesör Meredith Broussard ise,​“Veri gazeteciliği sayılardan haber çıkarabilme pratiği ve sayıları haber yazmak için kullanma. İyi bir veri gazetecisi olmak, iyi bir gazeteci olmanın da yolunu açar. Veri güdümlü habercilik /veri gazeteciliği okuyuculara, izleyicilere içeriğin daha fazla filtrelenip, analiz edilip, olgular ve gerçekler üzerinden yalanlara yer verilmeden verinin kullanımını sağlamak anlamına geliyor. Medya organlarının o hedefe ulaşması için ise farklı düşünüp hareket etmesi gerekiyor.”​ ​diyor. İçindekiler http://towcenter.org/wp­content/uploads/2014/05/Tow­Center­Data­Driven­Journalism.pdf 3 I. Giriş………………………………………………..3 II.Veri Gazeteciliğinin Tarihi ..…………………………………………………….12 a. Genel B ​ akış b. Medyada Veri: İstatistiki Grafik Metotlarının Keşfi, Makinelerin Yükselişi, Bilgisayar ­Destekli Habercilik, Dönüm Noktası Olarak İnternet ve Wikileaks III. Veri Gazeteciliği Neden Önemli..……………………………….14 a.Veri Gazeteciliği Tanımı b.Değişen Şartlar c.İlk Veri Gazeteciliği Kitabının Oluşması IV. Haber Merkezinde Veri Gazeteciliği…………………………...16 a.Gazeteciler Neden Veri İle Çalışmalı b.Veri Gazeteciliği Neden Önemli c.Ulusal ve Uluslararası Veri Gazeteciliği Ödülleri ç. Son İki Yılın Ödül Alan Dikkat Çekici İki Projesi d.Türkiye’de Veri Gazeteciliği V.Veri Gazeteciliği Üretim Süreci, Haber Merkezlerine Entegrasyonu ve Araçları...25 VI. Veri Gazeteciliği Eğitimleri ve İletişim Fakülteleri………………..28 a. Kurtarıcı Olarak Kitlesel Çevrimiçi Açık Kurslar( MOOCs) VII. ​Açık Veri, Açık Toplum, Açık Devlet ve Veri Gazeteciliği………...30 a.Açık Veri Nedir b­Sürdürülebilir Veri Gazeteciliği ile Açık Veri İlişkisi, Açık Hükümet Ortaklığı I. Veri Gazeteciliğinin Tarihi 4 a. Genel bakış Veri Gazeteciliği El Kitabı’nın (​Data Journalism Handbook​) ​açıklama bölümünde kitabın editörlerinden L ​ iliana Bougnegru​’nun da belirttiği gibi veriyi haberin kaynağı olarak görme fikri çok eskilere dayanıyor;gazeteciler haberi zenginleştirmek ve tartışmaya açmak adına veriyi yüzyıllardır kullanıyor. 4 Veri gazeteciliği /açık veri gazeteciliği/ araştırmacı veri gazeteciliği modelleri ile tanımı sürekli zenginleşen bir alan. Gazeteciler bu alanı veri ile gazetecilik yapmak olarak tanımlıyorlar.​ V ​ eri tabanlı gazetecilik, bilgisayar tabanlı habercilik ile evrilen binlerce veri setinin medyaya sızdırıldığı ​Wikileaks ​verileri gibi ve bugün buna ​Swissleaks, Luxleaks, Afrikaleaks ​gibi yenilerinin eklendiği bu büyük sızıntı veriler ile daha fazla ihtiyaç duyulan ve uygulama alanı da bulan süreçte veri gazeteciliği, veri güdümlü gazetecilik, veriye dayalı gazetecilik özellikle Amerikan ve Avrupa medyasında önemli bir yere oturuyor. 5 ​ İlk yazılan veri gazeteciliği el kitabında da anlam arayışına gidilirken "veri" ve "gazetecilik" terimlerinin her birini kendi başına tanımlamak kolay olmuyor. Muhtemelen "veri"nin sadece bilgisayar ortamındaki tablolarda yer alan sayılardan oluştuğu düşünülecektir. 20 yıl öncesi için belki bu gerçekten de söylenebilirdi; yani gazeteciler için veri ile çalışmanın tek yöntemi bu olabilirdi o zamanlar. Ama sayısallaşan bir dönemdeyiz ve ​bu zamanda h​ er şey sayılarla tarif edilebilir. Guardian Datablog’un veri gazeteciliğ​i el k​ itabında Simon Rogers ilk veri gazeteciliği örneği verirken​ veri gazeteciliğinin 1​8.yüzyıla dayandığını anlatarak o dönemde öğrencilerin kayıt yaptırma maliyetinin yer aldığı veri güdümlü bir haberden bahsediyor. Bu örnekle aslında veri ve gazetecilik ilişkisinin çok eskilere dayandığını anlatıyor Guardian gazetesinin tarihi adına. 6 Türkiye’de Cumhuriyet Gazetesi’nin 1930’lu yıllara dair sayfaları incelendiğinde de​ veriye dayalı haberler v​e elle hazırlanmış grafikler görülüyor. Kökü çok gerilere dayansa da veri gazeteciliği (data journalism) yapılanması 21. yüzyıla ait bir tanım olarak karşımıza çıkıyor ve terminolojisi de böyle şekil alıyor. Nitekim Simon Rogers veri gazeteciliği terimini ilk olarak Washington Post’un genç ​Data Journalism Handbook http://www.datajournalismhandbook.org/1.0/en/introduction.html 5 h​ ttps://tr.wikipedia.org/wiki/WikiLeaks ​https://en.wikipedia.org/wiki/Swiss_Leaks https://en.wikipedia.org/wiki/Luxembourg_Leaks https://www.facebook.com/pages/AfrikaLeaks­Organisation/119409644822940 6 ​Guardian Blog Data Journalism data journalism and data visualisations from the Guardian 4 5 yazılımcısı ve Everybook’un kurucusu ​Adrian Holovaty​’7den duyduğunu belirtiyor ancak tabi ki kökeni çok daha eskilere dayanıyor. Bugün Avrupalı gazeteciler de veri gazeteciliği kavramının orjinini anlatırken, Holovaty’in ismini kullanıyorlar. Holovaty, 2006 yılında yaptığı bir açıklamada gazetelerin web sitelerinin değişikliğe ihtiyacı olduğundan bahsederek verinin medya kurumları tarafından nasıl görü​ldüğüne ve ve​riye nasıl davranıldığına dikkat çekiyor ve bu yönde açıklama​lar y​ apıyor. Bu önemli açıklama Bill Adair ve Matt Waite’e doğruluk payı sitesinin kurulması için ilham veriyor. Kurulan bu ilk doğruluk payı sitesi PolitiFact8 2009 yılında Pulitzer ödülü alıyor. Şimdilerde dünyanın her yerinde pek çok doğruluk payı sitesi örneklerini de görebiliyoruz. Türkiye’de​ ise bu site g​ eçtiğimiz yıl kuruldu.9 ​ Küresel ölçekte veri gazeteciliğinin kullanımına ivme katan evre ise World Wide Web’in kurucusu ​ Tim Berners­Lee10 nin 2010’da veri analizine gazeteciliğin geleceği demesinin ardından başlatılan tartışmalar sonucu devletlerin verilerini daha fazla açması fikrinin, bugünün sık duyduğumuz açık veri kavramının ve açık hükümet kavramının oluşmasıyla sonuçlanmıştır. Nitekim Açık Hükümet Ortaklığı (​Open Government Partnership​) oluşumu da 2011 yılında kuruldu. Türkiye de 2012’de imza atan ülkeler arasına girdi. İlerleyen bölümlerde bu oluşumun veri gazeteciliği ile ilişkisi yer alacak. 11 Bu gelişmelerden bir yıl önce ise ​Guardian​ veri gazeteciliği olarak bugün şekillenen ilk çalışmaların yapıldığı Datablog’u kurdu. Guardian’ın, devletin siyasilerin yaptığı harcamaları düzenli olarak yayımladığı pdf formatındaki verileri; analiz edilir bir hale getirerek görselleştirmesi yerel kamuoyunda gündem yarattı ve bu harcamalar günümüzde de güncellenerek daha görünür olmayı sürdürüyor. Bugün, 2014 Aralık ayında düzenlenen Uluslararası Açık Veri Endeksi’nde (Global Open Data Indeks) Britanya; temel verilerde yüzde 97 ile en açık ülke konumunda. Türkiye ise bu endekste yüzde 53 olarak görülüyor. 12 2010 Temmuz ayında Guardian W ​ ikileaks ​tarafından sızdırılan binlerce Afganistan savaş kayıtlarını bugün artık veri gazeteciliği araçları olarak kabul ​ettiğimiz araçları kullanarak y​ ayımlamaya başladı. Bunu takip eden yılın ardından özellikle medya 7 Adrian Holovaty , Database journalism, Structured Journalism https://en.wikipedia.org/wiki/Database_journalism 8 ​PolitiFact http://www.politifact.com/ 9 Doğruluk Payı ­Türkiye http://www.dogrulukpayi.com/ 10 ​Tim­Berners Lee http://www.theguardian.com/media/2010/nov/22/data­analysis­tim­berners­lee 11 ​Open Government Partnership http://www.opengovpartnership.org/ 12 Global Open Data Indeks http://global.census.okfn.org/ 6 dünyasında ( Batı ve Amerikan medyası) veri gazeteciliği kavramı hızla yayılmaya başladı. 13 Aşağıdaki grafikte de görüleceği gibi Data Journalism tanımı 2009 yılının sonlarına doğru İnternet’te araştırılan kavramlar arasına giriyor 2009’dan önce ise bu kavramın olmadığı görülüyor bu verilere göre. ( 25 Haziran, 2015 Google Trend Search, 15:30) Grafik 1: Google Trend Search verilerine göre Data Journalism kavramı 2009 yılının son aylarından itibaren araştırılan popüler konular arasında. 2009’dan öncesine dair ise hiçbir veri yok. Veri gazeteciliği kavramının kullanımı Araştırmacı Gazetecilik Ağı tarafından da kabul gördü ve 2014 yılında Ulusal Bilgisayar Destekli Habercilik Enstitüsü (NICAR) yıllık toplantısında katılımcıların pek çoğu kendilerini tanımlarken veri gazetecisi tanımını kullandı ve NICAR Baltimore’ya o yıl 20’den fazla ülkeden binlerce gazeteci katıl​dı*​ 14 2014 yılında ise veri gazeteciliği artık yerini almış ve kullanılmaya başlanmıştı bu süreçte istatistikçi ve yazar ​Nate Silver​’in günlük veri gazeteciliği yapacağını belirterek FiveThirtyEight.com​’u kurması; bunu ​Vox Media​’nın takip etmesi medyada büyük yankı yarattı. Ardından New York Times; U ​ pShot​’ı, W ​ ashington Post​ veri bölümü g​ irişimlerini kurdu​ ve böylece veri gazeteciliği alanında çalışmalar yapmaya başlayan medya kurumları da arttı. Bunu Asya’dan Afrika’dan çeşitli yayın organları da takip etti ve günümüzde de bu sayı ​ ata Driven.Net​ gibi oluşumlar ise bu alanda eğitim giderek artmakta. 15 ​School of Data​, D 13 Guardian Datablog http://www.theguardian.com/world/the­war­logs 14 ​NICAR http://www.ire.org/nicar/ https://ire.org/conferences/nicar­2014/ 15 ​ ünya Genelinde Veri Gazeteciliği Siteleri D http://www.verigazeteciligi.com/dunya­genelinde­veri­gazeteciligi­siteleri/ 7 vermek için hayata geçirilen ilk kurumlar arasında ve dünyanın pek çok noktasında farklı dillerde de benzer oluşumlar kurulmaya devam etmekte. Türkiye’de de w ​ ww.verigazeteciligi.com​ bunlardan biri. 16 Tüm bu gelişmelerin ışığında​ veri gazeteciliği araçları ​olarak artık yer alan açık kaynak veriyi filtrelenmeye, temizlemeye, analiz etmeye, görselleştirmeye yarayan ağırlıkta kod bilgisi gerektirmeyen araçlar gelişmeye başladı. Bu araçlara her gün yenileri de ekleniyor. 17 Bu süreç veri gazetecilerinin açık kaynak olarak kullanıma sunulan pek çok araca artık ücretsiz olarak ulaşmalarını, çevrimiçi araçların gücünden yararlanarak ve açık kaynak yazılımlarla; veriyi toplayabilen, hızlı analiz eden, temizleyip etkileşimli (interaktif) haber olarak, mobil uygulamada, harita ve grafik olarak kullanılabilen bir ortam sağladı ve sağlamaya devam ediyor. Bu iklim; veri gazetecilerinin böylesi bir çalışma disiplinin​in​ içine giriyor olması; temel istatistikten web tabanlı elektronik tabloları (​Spreadsheet​)kullanarak karışık verileri analiz etmeye, görselleştirmeye nihayetinde de hesaplamalı gazetecilik ve programlama yapabilir bir noktaya ulaştırıyor. Aynı zamanda​ veri okuryazarlığı(​Data Literacy​) ​alanında da gelişmelerine katkı sağlıyor. Grafik 2­ Aşağıdaki grafik, Amerikalı gazetecilerin yüzde 28.1'nin veri gazeteciliği eğitimi almak istediğini, yüzde 26,9'unun ise belge ve kayıtların kullanımına yönelik eğitilmek istediğini gösteriyor. 2013 tarihli bu araştırmanın şimdilerde daha ​da ​yükselmiş olacağını belirtebiliriz.18 ​School of Data , Data Driven.Net ,www.verigazeteciligi.com ​Veri gazeteciliği araçları http://www.verigazeteciligi.com/5onin­ustunde­ucretsiz­deneme­surumlu­veri­gazeteciligi­araclari/ 16 17 18 ​http://journalism.stanford.edu/curriculum/ 8 Türkiye için yavaş gelişse de, veri gazetecileri (data journalist) dünyada pek çok haber merkezinin son dönemlerde en fazla istihdam etmeye çalıştığı meslek grupları arasında. Veri gazeteciliğine,​ ‘gazeteciliğin geleceği’ ​denirken aslında​ ​‘gazetecilerin de geleceği’ denilmek isteniyor. Medya artık her şeyden biraz anlayan, veriyi olumlu anlamda maniple​ ​edebilen, analiz edebilen ve yorumlayabilen muhabirleri haber merkezinin bir parçası yapıyor. Propublica’nın tecrübeli yönetici editörü Scott Klein,“ ​Haber merkezlerinde muhabirler artık veriyi anlamaya başlamalı, eğer veriyi analiz edemiyor ve yorumlayamıyorsanız sizden daha hızlı olanlar çıkar.​” diyerek bu alanda gelişmezseniz işinizi kaptırabilirsiniz demek istiyor. Klein açıklamasının devamında ise, ​“Bir spor muhabirinin temel yüzdelikleri bilmediğini ya da kendi başına bir hesaplama yapamadığını düşünebiliyor musunuz?”​ ​diye soruyor. 19 Propublica’dan bir başka isim haber uygulamaları ekibinden gazeteci Sisi Wei ise Kolombiya Gazetecilik Okulu’ndan Alexander Howard’a verdiği röportajda, ​“Veri ile çalışma becerileri sizi daha iyi bir gazeteci.”​ yapar diyor.20 Avrupalı veri gazetecileri​ Journalism++ ​ekibi tarafından kurulan d​ünyanın pek çok bölgesinden​ veri gazetecilerinin kendilerini ekledikleri Küresel Veri Gazetecileri Rehberi (​Global Data Journalist Directory​) ​incelendiğinde ise 40 ülkeden 661 kişinin yer aldığı açık rehberde veri gazetecilerinin profillerinde veri ile ilgili en az üç disiplini yapabildikleri görülüyor. Mesleki tanımlar arasında ​veri muhabiri, veri gazetecisi, veritabanı gazetecisi, veri görselleştirme editörü, veri analisti, açık veri gazetecisi, araştırmacı veri gazetecisi ​yer alıyor.21 b. Medyada Veri: İstatistiki Grafik Metotlarının Keşfi, Makinelerin Yükselişi, Bilgisayar ­Destekli Habercilik, Dönüm Noktası Olarak İnternet ve Wikileaks Gazetecilik var olduğundan ve yapılıyor olduğundan beridir gazeteciler haberi daha etkin ve daha güvenilir kılmak için veriyle her zaman ilişki halindeydi. Bilginin her formu yüzyıllar boyunca gazetecilik mesleğini icra edenlerin içinde olduğu bir dünyayı kapsıyor. Haberin, aktarılan bilginin güvenirliğine olan ihtiyacın orjin noktası ise gazeteci ​Alexander Benjamin Howard​’ın bu yıl yayımlanan ​The Art and Science of Data Driven Journalism raporunda; beş asır öncesine Avrupa Rönesansına dikkat çekerek aktarılıyor. Antik gazeteler özellikle Roma İmparatorluğu’nun günlük gazetesi ​Acta Diurna​ ve ​tipao​’lar (resmi 19 Propublica,​ Scott Klein http://towcenter.org/wp­content/uploads/2014/05/Tow­Center­Data­Driven­Journalism.pdf http://www.propublica.org/site/author/scott_klein 20 Data skills make you a better journalist, says ProPublica’s Sisi Wei http://towcenter.org/data­skills­make­you­a­better­journalist­says­propublicas­sisi­wei/ 21 ​Global Data Journalist Directory http://jplusplus.github.io/global­directory/ 9 kurumdan raporlar) Antik Çin Gazetesi olarak hükümetin askeri kampanyaları, politika, yasama ve yürütme gibi haberlerini içeriyor.22 Raporun devamında 5. yüzyılda İtalyan tüccarların elleriyle yazdıkları ve dağıttıkları özellikle ekonomik durumu ve ticarette yaşanan değişimleri, maliyet verilerini ve ayrıca bunun yanında savaş, hastalık ve hava durumunu içeren verilerin düzenli bülten şeklinde hazırladığına yer veriliyor. Bunu 17. yüzyılda basılı versiyon takip ediyor. Kağıdın maliyetinin düşmesi, baskı aletlerinin artması gibi unsurlar devreye giriyor. Tüm bu gelişmeler gelecek yüzyıllar bilginin üretilme ve yayılma sürecine de tabii ki yansıyor. Devamında İsveçli ekonomist ve mühendis ​William Playfair​’in 1787’de istatistiki grafik metotlarının bulması ve devam eden periyotlarda grafik, çubuk grafikler, pasta grafikler ve daire grafikler kullanması da bu süreci şekillendiriyor. Scott Klein, “Teknoloji geliştikçe 18. yüzyılın sonlarına doğru okuyucular bilgiyi farklı formlarda talep etmeye başladı ve veri, haberlerde daha etkili ve daha çekici şekilde yer almaya başladı ve sadece beyaz yakalıların değil, orta sınıfın da karar alma aracına dönüştü.”diyor. Nitekim tarihçe bölümünde de yer verdiğimiz gibi Guardian editörleri Guardian’ın veri gazeteciliği tarihini anlatırken 18. yüzyılda öğrencilerin okul kayıt masraflarına yer verildiğine yönelik büyük sarı sayfalardaki rakamlara dikkat çekiyorlar. Aynı yüzyılda olmasa da Türkiye’nin de yüzyıl öncesi arşivleri incelendiğinde sağlıkla ilgili verilere, ekonomi verilerine ham şekilde rastlamak mümkün. 23 19. yüzyılın sonuna gelindiğinde ise istatistik gazetelerde grafik, çizim, çizelge, ham veri, harita vb. şekilde kullanılmaya başlanıyor ve artık gazetelerin bir parçası oluyor. Devamında borsa verileri elektronik hale gelirken ekonomi sayfalarında, finans bölümlerinde, emlak haberlerinde de yer alıyor. Down Jones gibi şirketler 1884 yılının ortalarında borsa verilerini yayımlıyor ve günümüzde de bu veriler hem kağıt olarak hem de çevrimiçi olarak Wall Street Journal üzerinden devam ediyor. 24 20. yüzyılın ortalarına gelindiğinde ise araştırmacı gazetecilik yapan profesyonel muhabirlerin devletlerin istatistiklerinin, mahkeme sonuçlarına yönelik raporların, sızdırılmış devlet dokümanlarının, harcamalarının haberlerinde detaylı araştırma dosyalarında yer almaya başladığı görülüyor. Dijital platforma taşınmadan önce de bürokrasinin her zaman veri ürettiği, listenin uzayabileceği, gazeteciler için her zaman bir kaynak olarak var olduğu görülüyor. Veri gazeteciliği/haberciliği olarak bugünkü ismini almasa da ilk doğduğu yıllar 1950’ler de ​Bilgisayar destekli habercilik/​Computer­assisted reporting ​(CAR) kavramıyla 22 ​https://en.wikipedia.org/wiki/Acta_Diurna http://historyofjournalism.onmason.com/files/2011/11/ds_scroll.jpg 23 https://en.wikipedia.org/wiki/William_Playfair https://en.wikipedia.org/wiki/William_Playfair#/media/File:Playfair_TimeSeries­2.png 24 ​http://towcenter.org/wp­content/uploads/2014/05/Tow­Center­Data­Driven­Journalism.pdf 10 ortaya çıkmış. 1920’den beri yayın yapan CBC televizyonu 1950’de seçimlerden önce seçim simülasyonu sistemi hazırlayarak veri toplayıp halka seçim öngörüsünde bulunuyor. 21. yüzyılın başlarına gelindiğinde ise mobil bilgisayarlar, çevrimiçi bağlantılar, erişim, hız ve verinin artması bilgisayar tabanlı haberciliğin değişmesine neden oluyor. 2012 yılından beridir düzenlenen veri gazeteciliği ödülü alan ve finale kalan projelerin ağırlıkta seçim özel projeleri olmasına da bu durum biraz yanıt verir nitelikte.25 ​ eritabanına dayalı gazetecilik​ olarak ise 30 yıl öncesinde, mikrobilgisayarların V 1980’li yıllarda haber merkezlerinde yaygınlaşmasıyla gelişiyor. Bilgisayarları haber merkezlerinde kullanabilmek ve kolayca temin edebilmek araştırmaların boyutlarını ve veriyle çalışma şeklini de değiştirdi. İnternet ile başlayan değişim cep telefonları, tabletler, dizüstü bilgisayarlar bugün akıllı telefonlar dediğimiz araçların hem iletim hem de verinin üreteni ve yayanı haline gelmesi ve içeriğin yönlenebilme ve erişime geçme hızı, okuyucuların da içeriğe katılabilme potansiyelinin alternatif olarak yer alması haber merkezleri için sonsuz bir değişimin her anlamda kapısını açtı. Bilgi Edinme Hakkı (BEH)26 ’ndan yararlanma, açık devlet bilinci Türkiye’de yavaş ilerlese de gelişmiş ülkelerde bu iklimden etkilenerek altyapısını geliştirmesi devlet verilerine yapılandırılmış/yapılandırılmamış formatlarda verilere ulaşmayı kolaylaştırdı. Türkiye özelinde ise devlet kurumlarında verilerin iyi /kötü depolandığı bir gerçek, ancak teknolojik altyapı, verilerin pdf gibi yapılandırılmamış formatlarda yayımlanıyor olması makine okunabilirlik açısından sorun yaratıyor. Açık veri ve açık devlet tanımlarından biri de üretilen verinin makine okunabilirliği. 27 2000’li yıllara gelindiğinde ise artık dünya veri gazeteciliğini/haberciliğini Wikileaks üzerinden tanıdı denebilir. Önceki sayfalarda da yer aldığı gibi Wikileaks ile başlayan sızıntı veriler ve bu devasa verinin ne anlattığını birilerinin analiz edip aktarması gerekiyordu. W ​ ikileaks​, 26 ​Temmuz 2010'da Amerikan ordusunun 2004–2009 yılları ​ he Guardian​, ​The New arasında ​Afganistan Savaşı​’​nda tutmuş olduğu binlerce belgeyi T ​ er Spiegel​ gazeteleriyle birlikte açıklam​asıydı.​ Belgeler bireysel olaylarla York Times​ ​ve D birlikte, savaşta ölen sivillerin bilgilerini de içeriyordu. Sadece Irak savaşıyla ilgili 391 bin kayıt aktarılmıştı. Haberciler bu verilerden bir sonuç çıkarabilmek için haftalarca çalışmış, bilgisayar tabanlı her türlü aracın desteğine ihtiyaç duymuştu, binlerce rapor vardı üstelik bunların çoğu metindi, rapordu, adresti, ham belgelerdi. İşte o dönemde bu üç kuruluştan gazeteciler bir araya gelerek bu kadar çok metni hem ölçülebilir bir veriye dönüştürme, hem ayrıştırma hem analiz etme hem de doğruluğunu tespit etmek için çalışmış, bu şemsiye tanım 25 Computer­assisted Reporting https://en.wikipedia.org/wiki/Computer­assisted_reporting 26 h​ ttp://www.bedk.gov.tr/BilgiEdinmeHakki.aspx 27 h​ ttps://ece581.files.wordpress.com/2013/11/ece581­ac3a7c4b1k­veri­ac3a7c4b1k­devlet.pdf 11 hiç olmadığı kadar görünür hale gelmişti. Çünkü teknoloji, yeni medya dili, haberin tüketim şekli artık değişiyordu. Eski Guardian veri gazetecisi, Twitter’ın eski veri editörü şimdilerde Google’un veri bölümünde çalışan S ​ imon Roger’ın​, ​Irak Savaşında ölen siviller haritası​ ​çalışması da veri gazeteciliği açısından üretilmiş ilk örneklerden biri. Harita 109 bin 032 kişinin öldüğünü, bunların 66 bin 081'ini sivillerin oluşturduğunu, 23 bin 984'ünün ayaklananlardan oluştuğunu ve 15 bin 196'nın ise Iraklı olduğu verilerine yer veriyordu. Hatta bu ölümlerin en fazla hangi bölgelerde meydana geldiği detayları ile birlikte ölüm şekilleri, ölüme neden olan ateşli silahın türü, yaralanma şekilleri gibi daha pek çok veri derlenip, toplanıp kamuyla paylaşılmıştı. 28 Aşağıdaki harita Irak savaşında ölen yaklaşık 60 bin kişiyi gösteren harita. Her kırmızı nokta ölen sivilleri temsil ediyor bazen bir kırmızı noktada birden fazla kişinin bilgisine ulaşabiliyorsunuz. İnteraktif haritada üstüne gidip tıklandığında ise hangi bölgede ölümün gerçekleştiği , neden öldürüldüğü ve hangi ateşli silahla öldürüldüğü ​ile​ ilgili detaylar yer alıyor. Görsel 3­ ​Guardiandatablog​ ilgili haritanın ekran görüntüsüdür.Harita, veri gazeteciliği disiplini ile üretilmiş olan ilk çalışma olarak görülebilir. İnternet üzerinden bu adresi girerek interaktif olarak incelenebilir;​http://www.theguardian.com/world/datablog/interactive/2010/oct/23/wikileaks­iraq­deaths­map Nitekim sızan raporların Türkiye bölümü de Taraf gazetesine ​verilmişti​ fakat dosyalar veri gazeteciliği açısından bakıldığında çok etkin şekilde kamuya aktarılamamıştı. Veri 28 http://www.theguardian.com/news/datablog/2010/oct/23/wikileaks­iraq­data­journalism 12 gazeteciliği çok eskilere dayansa da bu süreci bu çağda tekrar şekillendiren Wikileaks dosyalarının medyaya sızmasıdır. Binlerce dosya ile başa çıkma, bunu bilgisayar desteğini alarak habere entegre etme ve bilgiyi tüm karmaşasına rağmen ham halinden en iyi filtrelenmiş, analiz edilmiş hale dönüştürme ihtiyacı haber odalarını programcılar, veri mühendisleri, hackerlar, yazılımcılar, tasarımcılarla daha fazla çalışır hale getirmişti ve getirmeye de devam ediyor. Wikileaks hala veri aktarmayı sürdürürken leaks’den esinlenerek ortaya yeni sızıntılar da çıkıyor, çıkmaya da devam ediyor; ​Swissleaks, Luxleaks Afrikaleaks ​gibi. III. Veri Gazeteciliği Neden Önemli? ​ a.Veri Gazeteciliği Tanımı Veri gazeteciliği el kitabında (Data Journalism Handbook) gazeteci ve akademisyen Birmingham Şehir Üniversitesi’nden Paul Bradshaw ​veri gazeteciliği​’​ni​ ​basit anlamıyla veri ile gazetecilik yapmak olarak tanımlıyor. Daha geniş anlamıyla oldukça büyük bir çalışma disiplini gerektiren, şeffaf gazetecilik, artırılmış gazetecilik gibi pek çok tanımla birlikte dünya ölçeğinde dijitalleşen haber merkezlerinin veriyi daha etkin kullanarak dönüştüren aynı zamanda bilinç değişikliği yaratan bir gazetecilik türü olarak açıklıyor ancak en önemlisi ise veri gazeteciliği ile artık çok az şeyin saklanabildiği, devletlerin hesap verilebilirliğine ve yolsuzluklarla daha etkin mücadele edilebildiğine özellikle dikkat çekiyor. Araştırmacı gazeteciliğin dijitalleşen çağla uyumu , modern gazetecilik tanımının yapıldığı bu alan; bilgiyi/veriyi yeni araçlar, yeni teknikler ile daha etkili bir süreçten geçirmek ve bu sürecin de veri toplama, filtreleme, analiz etme, görselleştirme ve hikayeleştirme​ ​aşamalarını kapsayarak olgunlaşması anlamına geliyor. Bu daha fazla araştırma, istatistik, programlama dili, yazılım, tasarım/dizayn demek. 29 b. Değişen Şartlar Sayısal teknolojiler haber üretim anlayışını değiştiriyor. Medyanın dijital verilerin aktığı bir havuza dönüşmesi hiç durmadan devam eden bir süreç, bu sebepledir ki bu alanın tanımıyla birlikte etkileri de hala tam olarak anlaşılamamaktadır. Veri güdümlü gazetecilik, veri gazeteciliği, veriye dayalı gazetecilik gibi tanımların çeşitliliği de bunun göstergesi. Peki, “araştırmacı gazetecilik” ise neden “veri gazeteciliği” deniyor? ​Ne değişti, fark nedir?” bu soruların yanıtları ise değişen şartlar, sayısal teknolojiler ve İnternet üzerinden şekilleniyor. ​Paul Bradshaw https://en.wikipedia.org/wiki/Paul_Bradshaw_(journalist) 29 13 Kelime gazeteciliğinden, sıfırlar ve birler gazeteciliğine geçiş bu alanı farklı kılıyor. Gazeteciliğin alet çantasına yeni araçlar, yeni meslek disiplinleri eklendi ​diyebiliriz​. Artık haber merkezleri kod bilen, binlerce veri setini analiz edebilecek seviyede elektronik tablo (excel ) ya da farklı araçları etkin şekilde kullanabilen, yazılımdan, programlamadan anlayan ayrıca temel istatistik bilgisi olan ve veri bilimciliğinden de anlayan kişileri haberin bir parçası yapıyor çünkü artık metinden daha güçlü hikaye/haber anlatabilen teknikler gelişiyor. Üstelik veriler artık sadece “rakamlar” anlamına da gelmiyor. Fotoğraf, video, ses kayıtları, metinler de artık programlama dilleriyle ölçülebilir hale geliyor. Bu durum medya profesyonelleri için çoklu beceri anlamına gelmekte. Sayısallaşmayla ortaya çıkan bu durum gazetecilerin beceri sayısının arttığına işaret etmekte. 30 Etkileşimli haritalar(İnteraktif) yani iki yönlü veri sağlayan olanaklar, detaylı grafikler, videolar, infografikler, tasarımlar, kodlama , üç boyutlu tasarımlar gibi bilgiyi/haberi/hikayeyi daha güçlü, daha dikkat çekici ve daha detaylı sunabilen bir teknoloji var. Gazeteler ve dijital yayınlar tüm bu meslek gruplarından uzman kişileri istihdam edemeseler de, haber merkezleri bilgi çağında gazetecilerin artık hiç olmadığı kadar “her şeyden biraz bilme”dönemine girdiğini de gösteriyor. Amerikan veri gazetecisi E ​ va Constantaras​, çevrimiçi araçlara erişimin önceki yıllara göre daha kolay olmasının ayrıca her gün yenilerinin ekleniyor olmasının gazetecilerin çok fazla kod bilgisine ihtiyaç duymadan çok kolay görseller hazırlayarak, veriyi daha etkin kullanabilme şansının artıyor olmasını önemli bir değişiklik olarak gördüğünü belirtiyor. 31 Devletlerin kamusal verilerini herkesin kullanımına açması, açık veriye ve veritabanlarına erişimin kolaylaşması, doğruluğuna emin olunan verilerin haberde kullanımını daha fazla şeffaflık sağlayarak gazeteciyle okuyucu arasında güveni artırması da değişen şartlar arasında yer alıyor. Aşağıdaki grafik S ​ chool of Data​’dan Milena Marin’nin Nisan 2015 tarihli sunumunda yer verdiği “​Storytelling” slaytından. Marin, ​gazeteciliğin 5n 1k kuralına yeni bir yaklaşım katıyor bu paylaşımıyla; “Bana anlatma, göster” kavramını da değişen şartlar arasında gösteriyor. 32 h​ ttps://medium.com/@pinardag/dunyada­ve­turkiyede­veri­gazetecili­i­4e2a4703d074 ​Working with journalists, NGOs and academics to tell better stories with data https://www.internews.org/our­stories/project­updates/eva­constantaras­data­journalism#sthash.5qqVoC4k.dpuf 30 31 ​Milena Marin, School of Data https://docs.google.com/presentation/d/1pu4daM0wLxjArvcZhbDypheti_oqe3jUGDgxP58mUd4/edit#slide=id.gaebb5cf49_1_96 32 14 ​ ​Görsel 4 ​c.İlk Veri Gazeteciliği Kitabının Oluşması Wikileaks’den sızdırılan büyük ham verilerle haftalarca mücadele eden gazeteciler bir rehbere ihtiyaç duyarak Türkçeye de kazandırılan ilk kitabı yazmaya karar verdiler.33 2011 yılında Londra’da 48 saatlik M ​ ozFest201​1 ​atölyesi sonucunca doğan kitap; ücretsiz, açık kaynak olarak gazetecilerin veriyi kullanarak hikayelerini geliştirmeleri için alanında uzman editörler, gazeteciler ve veri gazeteciliği pratiği olan isimler tarafından hazırlanmış, Avrupa Gazeteciler Merkezi (​European Journalism Centre​) ​ve ​Open KnowledgeFoundation desteğiyle The Australian Broadcasting Corporation, ​The BBC​, The Chicago Tribune,​Deutsche Welle, The Guardian, The Financial Times, ​Helsingin Sanomat, ​La Nación (Argentina), The New York Times, ProPublica, The Washington Post​, The Texas Tribune, Verdens Gang, Wales Online ve ​Zeit Online ​ile birlikte pek çok farklı yayının katkısıyla oluşturulmuştu. Kitap açık kaynak elektronik olarak 14 dile çevrildi ve farklı dillere de çevrilmeye devam ediyor. 34 Son dönemlerde ise çok farklı isimler ve yayınlardan ​İlk Veri Gazetecilii El Kitabı (Türkçe) http://www.verigazeteciligi.com/veri­gazeteciligi­el­kitabi­turkceye­cevriliyor/ 34 Data Journalism Handbook http://datajournalismhandbook.org/ 33 15 yeni kitaplar yazılmaya başladı. Veri gazetecisi Claire Miller’in, Getting Start with Data Journalism kitabı ve Paul Bradshawn’un, ​Data Journalism Heist de bu yeni kitaplar arasında gösterilebilir. Görsel 5: Veri Gazeteciliği El Kitabı Kapağıdır IV.​ ​Haber Merkezinde Veri Gazeteciliği Bugün T ​ he Guardian Datablog​, ​The New York Times UpShot​,​i100.independent​, ZeitOnline Datablog​, T ​ he Washinton Post Data Post​ ve daha pek çok haber merkezi veri gazeteciliği yapıyor. Bu alanda çalışma başlatan ilk kurum Guardian gazetesidir. İlerleyen dönemlerde tartışmalara neden olsa da şu anda tam zamanlı veri gazeteciliği /veri güdümlü gazetecilik/veri haberciliği yapan kurumların başında eski New York Times blogger’ı yazar ​ ox​ P ​ ropublica​ var. ve istatistikçi Nate Silver’ın kurduğu ​FiveThirtyEight​ olmakla birlikte, V Türkiye’de ise doğrudan veri gazeteciliği disipliniyle çalışma yürüten büyük bir kurum yok ancak haber analiz, interaktif haber bölümleri bulunan dijital yayınlar da ver artık. Aljazeera Türk’ün ​haber analiz, interaktif, kronoloji ​bölümleri35 , Solhaber’in​ interaktif.sol.org.tr36 , 35 AljazeeraTürk.com.tr http://www.aljazeera.com.tr/haber­analiz 36 Sol Haber http://haber.sol.org.tr/interaktif 16 Zaman gazetesinin interaktif bölümünün olması ve ağırlıkta veri güdümlü haberlere yer verilmesi de örnekler arasında. Küçük haber sitesi ölçeğinde ise ​Dağ Medya​’nın veri gazeteciliği bölümü de örnek gösterilebilir. Hem p​ roje​ üretiliyor hem veri gazeteciliği alanı hakkında dünyada ki son gelişmeler Türkçe'ye çevrilip okurlarla ​paylaşılıyor​. 37 a.Gazeteciler Neden Veri İle Çalışmalı Gazetecilik zor bir dönemden geçiyor. Eski dönemlerde bilgi; gazetelerin sabah baskılarında dört gözle beklenen ve gazetelerin dağıtımını yapan tek teknolojiye sahip sektörlerden biriydi ve bu gazetecilere pek çok açından ayrıcalıklı olma lüksünü de veriyordu. Bilgiye ulaşmanın önemli bir kanalıydı yazılı basın. Bu dönem artık kapandı. Sayısal teknolojiler haber üretim anlayışını değiştirdi. Gazeteciler için yeni bir alan açan bu değişim gazetelerin görünümünün yeniden şekillenmesinin yolunu açtı. Haber merkezlerinin haber üretim şekilleri, haberi okuma ve aktarma bilinci değişim halinde. Bu değişimin sürdürülebilirliği ise gazetecilerin çekirdek becerilerine yenilerini ekleyebilmeleri ile vücut bulabiliyor. Haberler, görgü tanıklarının sosyal medya paylaşımları ya da bloglar gibi birçok kaynak sayesinde, henüz olay yaşanırken anında yayılmaya başlıyor. Yukarıdan aşağıya bir haber aktarım zincirinden çok aşağıdan yukarıya doğru çıkan bir haber /veri akışı söz konusu. Çoğu zaman anlık haberler, paylaşımı yapanların sosyal ağıyla sınırlı dar bir çerçevede ham veri olarak unutulup kaybolabiliyor. ​İşte bu nedenle veri gazeteciliği büyük önem taşıyor. Tasnif ve sınıflandırma burada gazeteciler için önemli bir detay oluyor. Google'da her dakikada 4 milyon tarama yapılıyor, Skype’dan 23 bin 500 saatlik bağlantı yapılıyor aynı dakikalarda. Böylesi bir akış içerisinde veriyi ayıklayıp bir kaynak olarak işlemek başlıca bir beceri gerektiriyor. Gözle görülenin ötesinde olan bitenin bilgisini ​toplama, filtreleme /temizleme yani veriyi hatalardan arındırmak, bağlam, birleştirme, iletişim,​ görselleştirme​ süreci yükselen bir değer olarak karşımıza çıkıyor. Bugün bu alanda çalışan pek çok gazeteci, veriden yola çıkıp daha derin içgörülere nasıl ulaşılabileceğini, etrafımızda olup bitenler ve bize etkileri hakkında nasıl yaratıcı haber yapılabileceğini örneklerle ortaya koyabiliyor.38 ​Dağ Medya http://dagmedya.net/?s=Veri%20Gazetecili%C4%9Fi 38 ​The inverted pyramid of data journalism http://onlinejournalismblog.com/2011/07/07/the­inverted­pyramid­of­data­journalism/ 37 17 Grafik 6: Gazeteci, akademisyen Paul Bradshaw’un veri gazeteciliği piramiti. S ​ arah Cohen​, ‘Veri analizi, bir haberin şeklini / formatını belirleyebilir ya da bize yeni bir bakış açısı sunabilir diyor veri gazeteciliği el kitabında. ​David McCandless​ da, ‘veri kullanımı sayesinde gazetecinin asli görevi, bir haberi herkesten önce vermekten çok, o haberin aslında bizim için ne anlama geldiğini açıklamaya doğru yöneliyor.’ ifadelerini kullanıyor. Gazeteciler veriyi bir fırsat olarak görebilmeli. Veri kullanımı, soyut bir kavramı herkesin anlayabileceği ve kendisiyle ilişkilendirebileceği somut bir bilgiye dönüştürmenin yolunu açıyor. Veriyi aramak, ayıklayıp sadeleştirmek ve görselleştirmekte deneyim kazandıkça, aynı zamanda “bilgi toplamaya dayalı çalışma” kültürüne de katkıda bulunmuş oluyorsunuz. Bir gazetecinin bu anlayışla iş yapması, hiç kuşkusuz ki genel olarak gazetecilik mesleğinin toplumdaki rolünü ve gücünü de çok olumlu etkileyecektir. ​Deutsche Welle​’den veri gazetecisi ​Mirko Lorenz v​ eri gazeteciliği el kitabında, "Veriyle çalışmak uçsuz bucaksız ve bilinmeyen bir bölgeye girmek gibidir. İlk bakışta, ham veri gözünüzü korkutup aklınızı karıştırabilir. Henüz ayıklanıp temizlenmemiş ham veri, kullanışsız gibi görünebilir. Görselleştirmeye uygun biçimde düzenlemek de oldukça güç gelir. İşte tam da bu noktada, kafa karıştırıcı ve sıkıcı ham veriye bakıp onun içinde gizli olan hikayeleri 'görebilecek' kadar sabır ve çalışkanlığa sahip olan deneyimli gazetecilere ihtiyaç duyulur."bilgisini veriyor. 39 39 ​Deutsche Welle, Mirko Lorenz http://www.dw.de/lorenz­mirko/a­16765197 18 b.Veri Gazeteciliği Neden Önemli Veri gazeteciliğinin önemi ise karşımıza öncelikle beceri dağarcığının güncellenmesi olarak çıkıyor. Geleneksel gazetecilik ile yer değiştirmiyor bilakis zenginleşerek çağa uyum sağlıyor diyor nu.nl’den veri gazetecisi J​ erry Vermanen​. 40 ​ “Veri gazeteciliği, artık sadece geleneksel gazetecilik becerilerinin yeterli olmadığı şu günlerde, dijital kaynakları arama, anlama ve görselleştirme gibi yepyeni bir beceri dağarcığı ortaya koyuyor. Bilgi kaynaklarının dijitale kaydığı günümüzde, gazetecilerin de bu kaynaklara daha yakın durması gerekiyor. İnternet, kavrama yeteneğimizin çok ötesinde yepyeni fırsatlar yarattı. Veri gazeteciliği, geçmişteki iş yapma biçimlerimizin evrim geçirerek İnternet ortamına uyum sağlamasının başlangıç noktasını oluşturuyor. Veri gazeteciliği, medya kuruluşlarının iki önemli hedefe ulaşmalarını sağlayabilir: (Ajanslara düşen standart haberler haricinde) gerçekten orijinal hikayeler bulabilmek ve olayların takipçisi olabilmek. Özellikle de tiraj ve satış rakamı seviyesinin korunması bağlamında finansal risklerin yüksek olduğu kriz dönemlerinde, bu iki hedefe ulaşabilmek gazeteler için büyük önem taşıyor.” ​ ertelsmann Vakfı’ndan ​Tom Fries​ ise veri gazeteciliğinin önemini bilgi asimetrisine B çare olarak konumlandırıyor. 41 ​ Bilgi asimetrisi denilen kavramı, bilgi eksikliğinin tersine, “bilginin elimize ulaşma “ hızına ve hacmine yetişememek ve onu yeterince işleyememek” olarak tanımlayabiliriz. Bu durum, gündelik hayatta çeşitli kararlar alırken hepimizin karşılaştığı en önemli problemlerden biri aslında. Yazılı, görsel ya da işitsel medyadan sürekli akan bilgiler hepimizin kararlarını ve eylemlerini etkiliyor. Ustaca yapılan veri gazeteciliği, hepimizin “bilgi asimetrisi” ile başa çıkmasına yardımcı olabilir.” c.Ulusal ve Uluslararası Veri Gazeteciliği Ödülleri Veri gazeteciliği kavramı 2000’li yıllarda medya ve akademik dünyada terminoloji kazanmaya başladığından beri hem bu alanı teşvik etmek hem de üretilen projelere bir standart getirebilmek adına dünyanın ilk ulusal ve uluslararası veri gazeteciliği ödülleri verilmeye başlandı. Ödülleri incelediğinizde başarı skalasını ve projelerin zenginliğini hemen fark edersiniz. Bir taraftan çok fazla haritalar ve görselleştirme projeleri dikkati çekerken 40 Nu.nl,Jerry Vermanen h​ ttp://datajournalismhandbook.org/1.0/en/introduction_2.html h ​ ttp://www.bfna.org/ http://www.tom­fries.com/biography/ http://datajournalismhandbook.org/1.0/en/introduction_2.html 41 19 diğer taraftan etkileşimli (interaktif) bir iki saatlik işleri ya da bir günlük işleri de görebilirsiniz. Ancak bir taraftan ise oldukça kompleks, eğitim üzerine, sağlık, çevre, suç, insan hakları ve devletlere yönelik oldukça detaylı veri güdümlü projeleri görebilirsiniz. Veri Gazeteciliği Ödülleri (​Data Journalism Awards­DJA​)42, ​Global Editors Network (GEN) tarafından 2012 yılında başlatılan ve yönetilen, dünya çapında veri gazeteciliği alanında en iyi çalışmaları inceleyen ilk uluslararası yarışma. Her yıl dünyadan başvuruların çoğalarak arttığı yarışma dünya medyasının ve habercilerin de her geçen gün veri ile çalışma disiplininde bir artış olduğunu gösteriyor. 2015 jürisinin başkanı S ​ imon Rogers​, Google Newslab’in veri editörü,​ “Bu sene yapılan başvuruların standartları oldukça yüksek seviyede. Başvurular veri gazeteciliği kategorilerinin her türünü temsil ediyor; en detaylı araştırmalardan, hızlıca incelenebilecek görsel çalışmalara seçilen 78 listede veri gazeteciliği alanındaki tüm çeşitleri görebiliyorsunuz. İki şey özellikle çok çarpıcı: veri gazeteciliği alanına yeni başlayanların kaliteli içerikleri ve açık /erişilebilir veri ile büyük hikayeler anlatan ve birleştiren çalışmaların dünya genelini kapsıyor olması.”​ diyerek 2012’den 2015 yılına yapılan başvurularda büyük bir gelişme olduğuna dikkat çekiyor. ç. Son İki Yılın Ödül Alan Dikkat Çekici İki Projesi 2014’ün Kazananları43 ​2014 yılının Uluslararası Veri Gazeteciliği en iyi hikaye dalında ödül alan projelerinden biri:​The Migrants File​.44 Proje, Paris, Stokholm ve Berlin merkezli Avrupa’nın en etkili ve en fazla kamu yararı taşıyan veri güdümlü projelerini üreten ​Journalism++​ ekibi dahil yaklaşık 15 Avrupa ülkesinden gazetecinin katkısıyla hayata geçirildi. Proje, Avrupa Birliği (AB) üyesi devletlerin göç politikalarının binlerce kadını, erkeği ve çocuğu nasıl ölüme sürüklediğini ortaya koyuyor. Çok çarpıcı sonuçları içeren veri güdümlü projenin çıktıları arasında, kayıp ve ölmüş olanların tahmin edilenden yüzde 50 daha fazla olduğu belirtiliyor ve proje 2000 yılından günümüze 23 bin mültecinin Avrupa’ya giderken öldüğünü ve hangi ülkelerden hangi şartlarda yolculuk ederek hayatlarının son bulduğunu içeriyor ve proje her üç ayda bir güncelleniyor düzenli olarak. Güzergahlarda Türkiye de var. Proje, Avrupa Birliği dahil pek çok Avrupa ülkesinde yaptırım sağlasa da ölümler ve kayıplar devam ediyor. ​Data Journalism Awards http://www.globaleditorsnetwork.org/programmes/data­journalism­awards/ 43 h​ ttp://dagmedya.net/2014/06/15/veri­gazeteciligi­2014­odulleri­sahiplerini­buldu­dja14­dagmedyaveri­ddj/ 42 44 h ​ ttp://www.themigrantsfiles.com/ 20 Görüntü 7: The Migrants File ekran görüntüsüdür. Avrupa’ye giderken ölen/kaybolan insanların yolculuk etmeye başladıkları ülkeler. Bu bağlamda ayrıca projenin teknik boyutuna da değinmek gerekir ise veri gazeteciliği projelerinde en dikkat çekici taraflardan biri de verilerin çoğunlukta herkesin erişimine açık olması. Veri gazetecileri hem diğer gazeteciler yararlanabilsin hem de bir eksiklik veya hata olması durumunda bunun fark edilebilmesi için büyük emeklerle toplanan ve analiz edilen verileri kamuya açık şekilde yayımlayabiliyorlar. Bu proje de onlardan biri. Proje açık veri tabanlı lisansa sahip olup tüm veriler kamuoyuna açılmış.45 Görsel 8­ Web tabanlı elektronik tablonun ekran görüntüsüdür. The Migrants Files projesinin düzenli olarak güncellenen veri setidir. 45 h​ ttps://docs.google.com/spreadsheets/d/1YNqIzyQfEn4i_be2GGWESnG2Q80E_fLASffsXdCOftI/edit#gid=686199832 21 2015 Kazananları46 ​2015 yılının ​Uluslararası Veri Gazeteciliği ​en iyi araştırma dalında ödül alan projelerden biri ​SwissLeaks ​oldu. Uluslararası Araştırmacı Gazeteciler Konsorsiyumu tarafından Britanya’nın uluslararası bankası HSBC'nin varlıklı müşterilerinin İsviçre’deki hesapları üzerinden vergi kaçırmalarına yardımcı olduğu ortaya çıkartılmış ve bankanın, 10 ülkeden 30 binden fazla hesap aracılığıyla, zengin müşterilerin vergiden kaçmasına yardım ettiği verilerine yer veriliyor. Türkiye'nin de olduğu birçok ülkeden binlerce müşterisinin vergi kaçırmasına olanak veren yöntemler kullanıldığı detaylandırılıyor. Görsel 9­ Swissleaks projesi 47 ülkeden 157 gazetecinin araştırması sonucunda ortaya çıktı./http://www.icij.org/ Bankanın İsviçre'deki merkezinde, İsviçre'den 11 bin 235, Fransa'dan 9 bin 187, Britanya’dan 8 bin 844, Brezilya'dan 8 bin 667, İtalya'dan 7 bin 499, İsrail'den 6 bin 554, ABD'den 4 bin 183, Arjantin'den 3 bin 625, Türkiye'den 3 bin 105 ve Belçika'dan 3 bin 2 hesap bulunuyor. Yaklaşık hacmi 120 milyar doları aşan 30 bin hesap içinde Türkiye'ye ait hesapların hacminin ise 3,4 milyar dolara yaklaştığı belirtiliyor. Swissleaks, 47 ülkeden 157 gazetecinin ortak araştırması sonucunda ortaya çıkartıldı.47 ​ ​ ​Bu projenin de tüm verileri herkesin erişimine açılmış. d.Türkiye’de Veri Gazeteciliği Türkiye’de veri gazeteciliği 2010 yılından itibaren bazı gazeteciler tarafından dile getiriliyor ve köşe yazılarında yer alıyor ancak pratikte hareketlilik 2013 yılı itibari ile başlıyor. İlk veri gazeteciliği kursu 2013 yılında iki gün süren ​#uclanMade ​projesinin h​ ttp://community.globaleditorsnetwork.org/projects_by_event/890 ​http://community.globaleditorsnetwork.org/node/14954 https://docs.google.com/presentation/d/1I0W8BT4c_YsYd­WG62AcO7RFvJUZKea6IQTEY28vyJ0/edit#slide=id.g2fe4748b7_0_65 46 47 22 atölye ortamında düzenlediği ​eğitimdi​. Bunu 2014 yılında ise Kadir Has Üniversitesi’nde veri gazeteciliği dönem projesi kapsamında verilmesiyle ilk kez Yeni Medya öğrencileriyle buluştu ve bu alanda ilk açık​ syllabusun​ ve ​ders kataloğunun​ çıkartıldı. Eğitimler 2015­16 eğitim döneminde de verilmeye devam ediyor. Bu alanda bir başka gelişme ise aynı yıl Avrupalı gazeteciler ve geliştiriciler İstanbul’da çeşitli medya kuruluşlarından gazeteciler Data Journalism meet­up​ başlığı altında bir araya geldi ve aynı dönemde İstanbul İletişim Fakültesi öğrencilerine de veri gazeteciliği sunumları ​yapıldı​. Yerel faaliyetlerde ise Demokrasi Denetçileri’nin Türkiye’nin demokrasi raporunu hazırlayan ekibine açık veri ve veri gazeteciliğinin önemi konulu seminer ​verildi​. Ardından Ankaralı iletişimcilere veri gazeteciliğinin ne olduğu, çalışma şekilleri hakkında bilgilendirici sunum ​yapıldı​. 2014 sonbahar ­2015 yaz dönemleri arasında ise yaklaşık 10 ay boyunca 20’ye yakın veri gazeteciliği/açık veri atölyeleri, seminerleri düzenlendi. Bunlar daha çok iletişim fakülteleri ve sivil toplum kuruluşlarını kapsadı. Atölyelerin, seminerlerin verildiği kurular ise şöyle;​ İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi, Ankara İLEF, Ankara Hacettepe HÜİF, Beykent Yeni Medya, Aydın Üniversitesi İletişim Fakültesi, Şehir Üniversitesi Yeni Medya, Bahçeşehir Üniversitesi Yeni Medya, Atılım Üniversitesi İletişim­ Gazi Üniversitesi İletişim­Ankara Gazeteciler Cemiyeti, 3h Hareketi, Bursa Gençlik Konseyi, Birleşmiş Milletler Ankara.48 Görsel 10­ Türkiye’nin çeşitli bölgelerinde düzenlenen veri gazeteciliği atölyeleri ve seminerleri. / http://dagmedya.net/?s=veri+gazetecili%C4%9Fi+ Sonuç olarak, dünyada da bu başlık altında yeni olan, kendine sürekli kimlik arayan veri gazeteciliği ve onun çalışma disiplini, veri gazeteciliği araçlarının kullanımı; sayısallaşan teknolojinin haber merkezlerine uyumu ve profesyonellerin becerilerini arttırması gibi 48 Türkiye’de düzenlenen veri gazeteciliği atölyeleri http://dagmedya.net/?s=veri+gazetecili%C4%9Fi+ 23 detaylar göz önüne alındığında Türkiye’nin en azından bu alanı fark etme açısından çok yavaş hareket etmediğini belirtebiliriz. Üretim ve haber merkezlerinin veri ile çalışma politikaları henüz bu disiplinde değil ancak ilerleyen dönemlerde bunun daha fazla gelişeceği açık. Bir diğer detay ise Türkiye’de özellikle büyük yayın organlarından hiçbir yıl Uluslararası Veri Gazeteciliği Ödüllerine başvuru yapılmadığı dikkat çekiyor. Kenya, Afganistan, Mısır gibi farklı iç savaşların yaşandığı ülkelerden projelerin de olduğu yarışmada Türkiye yer almıyor. 2012 yılından bugüne kadar sadece iki proje başvurdu ve ikisi de Dağ Medya tarafından üretilen projelerdi. Projelerden biri açık veri kategorisinde 2015 finalistleri arasına giren ​İşçi Ölümleri Açık Veritabanı​' ydı.49 Görsel 15­​İşçi Ölümleri Açıkveritabanı 2015 Uluslararası Veri Gazeteciliği Açık Veri Kategorisinde Finale Kaldı. Görsel 16​­Proje Bilgi Edinme hakkından yararlanarak ve Sivil Toplum Kuruluşlarından veriler toplanarak hayata geçirildi ve 2014 Eylül ayından bugüne işçi ölümleri ve yaralanmaları proje yürütücüleri tarafından medya uyarı sistemleri ile ölen işçilerin firmalara göre verileri toplanıyor. Kitlekaynak çalışması yürütülmekte. 50 49 İşçi Ölümleri Açıkveritabanı Projesi http://madencilik.dagmedya.net/ http://community.globaleditorsnetwork.org/content/open­database­deceased­workers­turkey­0 50 ​İşçi Ölümleri Açıkveritabanı veri seti https://docs.google.com/spreadsheets/d/1cMeq2oR2udkH4s3kzkPon4GTM6MSmlDI5tLHX1oLTzs/edit#gid=2033538808 http://madencilik.dagmedya.net/ 24 V.Veri Gazeteciliği Üretim Süreci, Haber Merkezlerine Entegrasyonu ve Araçları Veri gazeteciliği pratiği ve üretim süreci haber merkezleri için bir ekip işi olarak şekillense de bireysel çalışmalar da yapılıyor. Her proje için çalışma tekniği ve ihtiyaçları da değişebiliyor. 2012 yılından beridir düzenlenen U ​ luslararası Veri Gazeteciliği Ödülleri​’nin kategorilerinde solo projeler de yer almakta. Veri gazetecileri, haber merkezlerinde ya da bağımsız çalışma yürütürken geleneksel gazeteciliğin çalışma pratiklerinden farklı bir şey yapılmıyor. Yine bilginin en doğru olanın peşine düşüyorlar. Ancak bu kez karanlıkta, uyuyan verinin peşine düşerek nasıl daha fazla tehlikeli olunur sorusuna yanıt arıyorlar. Örnek verilmesi gerekir ise; sistem kaynaklı çocuk ölüm hızını ortaya çıkarmak, sağlık sisteminde yaşanan aksaklıkları daha fazla veriyi analiz ederek incelemek, işçi ölümleri­ taşeronlaşma ve kamu ihale mevzuatı51 üçlüsünün birbiriyle ilişkisini araştırmak, yolsuzlukla mücadele etmek, denge ve denetlemede yaşanan tıkanıklığı takip etmek bunu yaparken de öncelikli olarak kamu kurumlarının veritabanlarının olabildiğince açık olabilmesini sağlamak ve sorgulamak. Veri gazetecileri bu ve benzeri veri güdümlü projelere başlarken ​veri toplama, temizleme (​veriyi hatalardan arındırma, standardize etme) ​, bağlam kurma (​veri güvenilir mi, nereden ne amaçla toplamış, ne zaman arşivlenmiş, arka plan araştırması) ​ birleştirme (projeyle bağlantılı kullanılacak hangi veri setleri birleştirilecek), iletişim (veri ile mülakat, 51 http://www.ihale.gov.tr/Mevzuat.aspx 25 verinin bir kaynak olarak sorularınıza yanıt vermesi)52 , görselleştirme (grafik, harita, infografik vb..şekilde veriyi sunma), yazarak ya da sayısallaştırarak aktarmak (her veri görselleştirilemeyebilir, bu durumda haber olarak aktarmak ya da veri okuryazarlığı yapmak ) ve sosyalleştirme (verinin kamu yararı taşıması, kamuya mal olabilmesi, halkın da işin içinde olabilmesi)​ aşamalarından geçmesi. I​ nternational Center for Journalist​’in​ Integrating Data Journalism into Newsrooms raporunda Amerikan ve Britanya merkezli veri ekibi altı haber merkezi yetkilisi ile yapılan röportajlar sonucunda haber merkezinin başarılı bir veri gazeteciliği ekibi kurabilmesi için dört kilit nokta tespit ediliyor. Bunlar şöyle sıralanıyor: “Veri gazeteciliği ekibinin haber masasına yakın yerde olmasını sağlamak, muhabir ve yazılımcıların veri güdümlü proje fikirleri üretebilmeleri için bir arada çalışmalarını sağlayan bir ortam oluşturmak, işe alınan muhabir ve yazılımcıların haber merkezindeki beceri köprüsünü zenginleştirecek ve arayı kapatacak kişiler arasından seçilmesi, üretilen projelerde verinin neden önemli olduğunu ve okuyucuların neden önemsemesi gerektiğini yanıtlayan projeler üretilmesi.” şeklinde açıklanıyor.53 ​Veri gazetecileri çalışırken çok çeşitli araçlar kullanabilme şansına sahipler.Bunların bazıları hem ücretsiz olabiliyor hem de kod bilgisi gerektirmeye biliyor. En fazla kullanılan araçların bazılarını ise elektronik tablolar (​Excel, ​Spreadsheet​) veriyi düzenlemek, temizlemek ve analiz etmek için,​ SQL​, veritabanı yönetim sistemi olup birden fazla veri setinin ya da daha büyük veri kümelerinin sorgulanmasında yardımcı oluyor. Google Refine​, veriyi temizleme, dağınık veriyi düzenleme ve kötü formatları tespit ederek dönüştürmeye yarıyor. ​R kodu, Google Fusion​ tabloları veri görselleştirme açısından oldukça kullanışlı araçlar. Haritalama araçları arasında yer alan ​QGIS.​ Bu araçlara yüzlercesi eklenebilir ancak veri gazetecileri ile yapılan röportajlarda sıklıkla dile getirilen şey; araçların değil, tekniğin önemli olduğu ve anlatılan hikayenin ne anlattığı ve nasıl anlatıldığının önemi.54 52 Interviewing data https://verigazeteciligi.files.wordpress.com/2014/03/hasselfallas.pdf 53 Integrating Data Journalism into Newsroom http://www.icfj.org/sites/default/files/integrating%20data%20journalism­english_0.pdf 54 1​ 0 tools that can help data journalists do better work, be more efficient http://www.poynter.org/news/media­innovation/147736/10­tools­for­the­data­journalists­tool­belt/ 26 Görsel 17­Veri gazeteciliği projelerinde kullanılan bazı önemli temel araçlar. Veri güdümlü projelerde​ pdf, ppt, doc, tiff, xls​ dosya tipleri kapalı olup veriyi temizlerken, analiz ederken, görselleştirirken zorluk çıkartabiliyor. Kamu kurumlarının bilgiyi genelde pdf formatında düzenliyor. Bu sebeple yapılandırılmış ve açık yapılı dosya tipleri; veri gazetecilerinin işini daha fazla kolaylaştırabiliyor. Dünyada bazı ülkeler sizin dönüştürmenize gerek kalmadan dosyalarını ​csv, xml, geojson, kml, shp​ gibi formatlarda veritabanlarında bulundurmaya başladı. Türkiye’de de bu alanda açık belediye, açık şehir çalışmalarının başladığını belirtebiliriz. Görsel 18­19| Bazı açık veri kaynak türleri örnekleri ve formatları ​Format çeşitleri http://www.bunedemek.com/format­cesitleri.html https://ece581.files.wordpress.com/2013/11/ece581­ac3a7c4b1k­veri­ac3a7c4b1k­devlet.pdf 55 55 27 VI. Veri Gazeteciliği Eğitimleri ve İletişim Fakülteleri ​ eni mezun ya da iletişim bölümlerine yeni girmiş olanlar artık daha fazla şey Y öğrenerek sektöre hazırlanıyorlar. Verinin giderek yaşamın her alanında önem kazanması üniversitelerin de bu konuya yönelik çalışmalara başlamasını sağladı. ​Tilburg Üniversitesi​, Londra Şehir Üniversitesi​, Stanford Üniversitesi​, ​Columbia Gazetecilik Okulu​ ve daha pek çok okul ve üniversitede veri gazeteciliği dersi müfredatları oluşmaya başladı. Bazı üniversitelerin yüksek lisans bölümlerinde de yer alıyor artık. 28 Görsel 20­ ​Tilburg Üniversitesi​, ​Londra Şehir Üniversitesi​, Stanford Üniversitesi​ veri gazeteciliği lisans, yüksek lisans programlarını içeren programların ekran görüntüsüdür. Türkiye’de Kadir Has Üniversitesi Yeni Medya Bölümü son sınıf öğrencilerine ilk defa ders olarak verildi. Dersler 2015­2016 eğitim döneminde de devam ediyor. a. Kurtarıcı Olarak Açık Kitlesel Çevrimiçi Kurslar Gazeteciler kod öğrenmeli mi? İstatistikten anlamalı mı? Biraz hackerlık yapmalı mı? veri madenciliğine soyunmalı mı? veri mühendisi olmalı mı? tasarımı ne kadar anlamanı, hangi programlama veri ile çalışırken daha etkin vb.vd.tartışmaların ışığında Batı ve Amerikan medyası bu süreci Açık ​Kitlesel Çevrimiçi Kurslar (​ MOOC) ​düzenleyerek başlattı​. Devamında Google ücretsiz haritalama kursları düzenledi ve düzenlemeye devam ediyor​. Dünyanın neredeyse her ülkesinden binlerce kişi ( 18­ 20 bin belki daha fazla) bu büyük kurslara özellikle veri gazeteciliği eğitimlerine katılarak sertifika aldı. En son 2014’ün Mayıs ayında Avrupa Gazeteciler Merkezi binlerce kişinin erişimine açık çevrimiçi açık kurs düzenledi​. Bu kurslar İspanyolca, Portekizce ve farklı dillerde de düzenleniyor. Çoğunlukta Knigt Center ​tarafından düzenlenen bu kurslar dünya ölçeğinde veri ile çalışma disiplinini başlatmak ve bu şekilde teknolojiye uyumu hızlandırarak imkanı olmayan ama İnternet 29 erişimi olan dünyanın her yerinden gazetecilere ulaşmayı hedefledi. Görsel 21 ­Açık Kitlesel Çevrimiçi Kurs VII. ​Açık Veri, Açık Toplum, Açık Devlet ve Veri Gazeteciliği a.Açık Veri O ​ pen Definition.org​’un tanımına göre açık veri, ​herhangi bir telif hakkı, patent ya da diğer kontrol mekanizmalarına tabi olmaksızın herkes tarafından ücretsiz ve özgürce kullanılabilen, tekrar kullanılabilen ve dağıtılabilen bilgi56​“Açık” kavramını son yıllarda en hızlı üstlenen ve geliştiren kurumlar arasında ise O ​ pen Knowledge Foundation (OKFN​) ve School of Data​’yı referans gösterebiliriz. School of Data düzenli olarak veri türlerine yönelik açık sınavlar, açık eğitimler düzenliyor. OKFN, Asya, Afrika, Avrupa’da ve bazı hassas ülkelerde özellikle Kenya, Nijerya, Jakarta, Tanzanya gibi bölgelerde gazetecilerin desteği ile çalışmalar yapıyor. Ciddi sorunlar yaşayan ülkelere örneğin temiz suyun, sağlık, tuvalet ihtiyacı gibi önemli ihtiyaçlara erişimi sağlayabilmek için bölgede gazetecileri yetiştirerek veri teminini sağlayarak, sorun tespitine gitmenin yollarını deniyor, veri gazeteciliği projeleri geliştiriyor ve geliştirmeye devam e​ diyor​. Oluşum ​Açık Veri Sivil Toplum Ağı (Open Data Civil Society network) ​oluşturma çalışmalarına da başladı ve ilki Makedonya ile y​ apıldı​. Peki tüm bunlar ne anlama geliyor? Neden veri gazeteciliği için “açıklık” önemli? Medya endüstrisi, dijital çağ; halk sağlığından 56 ​OpenDefinition.org 30 halkın tüketim alışkanlığına, özlük haklarından, eğitimde yaşanan sıkıntılara ve gelir eşitsizliğine kadar pek çok alanda kamunun hesap verebilir oluşunun haber merkezlerini dönüştürdüğünü hatta hayat kurtarabildiğini göstermeye çalışıyor. Grafik 22­23 Örneğin, Unicef büyük veri analizleri sonucunda verinin tasniflenip anlamlandırılması ile milyonlarca çocuğun hayatının kurtarıldığını açıklamıştı 2014 yılının ​başlarında​. Başka bir 31 örnek vermek gerekir ise ​ölümcül sonuçlar doğurabilecek depremler büyük veri ile tahmin edilebiliyor​.57 ​Veriler, ölçülebilirlik, analiz edebilmek sorunun tespitinde ciddi bir destek sağlayabiliyor fakat tersi de olabiliyor. Veriyle çalışırken her zaman şüpheci olmanız da gerektiği de tüm bu sürecin içinde oldukça önemli bir yer alıyor. Çünkü kötü bir veri hayat da karartıyor.Kötü veri gazetecilik yapmakta mümkün. b­Sürdürülebilir Veri Gazeteciliği ile Açık Veri İlişkisi, Açık Hükümet Ortaklığı Her şartta veri ile çalışmak habercilikteki bilincin değişmesine olanak tanıyor ayrıca dijital çağın sağladığı olanaklarla bunu hiç olmadığı kadar etkin hale getiriyor. Nitekim dünyada gazetecilik ve medya hareketleri, devletlerin şeffaflaşmasının önünü hiç olmadığı kadar açmayı hedefleyen, açık toplum, açık devlet, açık bilgi, açık sağlık, açık kültür, açık ders, açık bilim, açık kurs gibi pek çok yeni tanımları da beraberinde getirdi. Öyle ki ​Open Knowledge ​küresel açık veri endeksleme anketi düzenlemeye başladı. Ülkelerin resmi kurumlarının veriyi kamu yararı için gazetecilere, araştırmacılara, halka ne kadar açık şekilde sunduklarını ya da bunu sağlayıp/sağlamadığını ortaya koydu. 58 O ​ pen Goverment Partnership.org​’da ülkeler nezdinde aynı hizmeti ve aynı amacı hedefliyor. Türkiye incelendiğinde, Türkiye bu oluşuma 2012’de imza atarak daha şeffaf olacağını, yolsuzluklarla mücadele edeceğini beyan ediyor. h​ ttp://dagmedya.net/2015/04/27/olumcul­sonuclar­dogurabilecek­depremler­buyuk­veri­ile­tahmin­edilebiliyor/ http://dagmedya.net/2014/01/31/unicef­raporu­veriler­ozellikle­en­yoksullar­basta­olmak­uzere­milyonlarca­cocugun­yasaminin­kurtarilmas ini­ve­iyilestirilmesini­mumkun­kildi­data4children/ 58 ​http://global.census.okfn.org/ 57 32 *Görsel 23­ OpenGovPartnership.org’un ekran görüntüsüdür.Türkiye bu oluşuma 2012’de imza atarak daha şeffaf olacağını, yolsuzluklarla mücadele edeceğini beyan ediyor. ​http://www.opengovpartnership.org/country/turkey Nitekim son dönemlerde Türkiye de açık veriyi konuşmaya ​başladı​.59 Devletlerden bilgi edinme hakkı​, 60devletin kamu verilerine erişimi kolayca sağlaması veri gazeteciliğinin sürdürülebilirliğini de destekliyor çünkü veri gazeteciliği projeleri çoğunlukta açık veriye ihtiyaç duyuyor. Yüksek kamu yararı taşıyan gizli kaynakların kullanımı başka bir konunun başlığı olarak ele alınabilir ama bu alanda üretilen projeler ağırlıkta herkesin rahatlıkla ulaşabildiği bir disiplinle yürüyor. Açık toplum olabilmek; açık, şeffaf, hesap verilebilir, hukuk sisteminin de doğru işlediği, gazetecilerin de özgürce çalışma yapılabildiği, ifade özgürlüğünün olduğu, yolsuzlukların da, hükümetlerin devlet hazinesinden ne kadar harcama yaptıklarının da detaylarına kadar gösterebilen zincirleme bir ilişkiyi içeriyor. İnternet’i kontrol altına alan devletler a​ rtarken​ medya endüstrisinin kendi içinde “açıklık savaşı” vermesi bu sebeple veri gazeteciliğini daha fazla önemli kılıyor. Sonuç olarak; gazetecilik içinde bulunduğu her çağda ölüm/kalım savaşı vermiş ve vermeyi sürdürmüş. Önümüzdeki yıllarda ise medyanın teknolojiye entegrasyonu, veri ve yeni becerilere duyulan ihtiyaçla, tüm bunların haberciler/haber merkezleri tarafından kullanımı insanlarla iletişimde daha önemli bir rol oynayacak. Çünkü kitleler büyüyen veri yığınları arasında yeni medyada neyin doğru olup olmadığını bilmeye daha fazla ihtiyaç duyacak. Bu sebeple veri gazeteciliği yanlış bilginin, propagandanın, manipülasyonun bertaraf edilmesinde daha önemli bir rol üstlenecek. Tabii ki veri gazeteciliği dünyayı tek başına koruyamayabilir ancak dünyayı daha iyi anlamamıza yardımcı olacaktır. Bu sebepledir ki ​Tim Berners­Lee​' in de dediği gibi veri analizi gazeteciliğin geleceğidir. Veri gazeteciliği de bu açıdan çok önemli bir fırsattır.6162 Sonnotlar * Veri gazeteciliği hakkında daha detaylı bilgi edinmek için O’Reilly Media tarafından yayımlanan Veri Gazeteciliği El Kitabını (Data Journalism Handbook) okuyabilirsiniz. Avrupa Gazeteciler Merkezi’nin onayıyla Dağ Medya tarafından Türkçe'ye de kazandırıldı.63 59 60 61 h ​ ttp://www.opengovpartnership.org/country/turkey ​https://www.tbmm.gov.tr/kanunlar/k4982.html Post Industrial Journalism: Adapting to the Present http://towcenter.org/research/post­industrial­journalism­adapting­to­the­present­2/ 62 Analysing data is the future for journalists, says Tim Berners­Lee http://www.theguardian.com/media/2010/nov/22/data­analysis­tim­berners­lee 63 Data Journalism Handbook http://datajournalismhandbook.org/