36

ވަޤުފު ރޮއްޓާއި ބެހޭ ގޮތުން، ޢާލިމުންތެރެއިން ޢިލްމުވެރިކަން ހަރޮށި މީހަކާ ސުވާލުކުރުމުން ޖަވާބުގައި ބުންޏެވެ:

އެ ކެއުމަކީ ހާންތިވުމުގެ ހާސްކަމުން ސިކުނޑިއަށް ހަމަހިމޭންކަން ގެންނަން ނަމަ އާއި އަޅުކަންތައްތައް ކުރުމުން ހުސްވަގުތު ކޮޅެއް ހޯދަންކަމަށް ވާ ނަމަ، ޙަލާލެވެ. އެއީ ދިރި ހުރުމަށް ނަމަ، ޙަރާމެވެ.

37

މަތިވެރި ޚުލްޤެއް ހުރި މީހެއްގެ ޖަމާޢަތަކަށް ދަރުވޭސީއަކަށް އާދެވިއްޖެ އެވެ. އެ މާތް މީހާ ވަށައިގެން ބަސް މޮށުންތެރިންނާއި މާތް މީހުން ވިއެވެ. ކޮންމެ މީހަކު، މޮޅު ނުވަތަ ސަމާސާ އެއްޗެއް، އެމީހެއްގެ ލިޔާޤަތްތެރިކަމެއް ހުރި މަގަކުން ބުނަމުން ދިޔައެވެ. ސަހަރާގައި ދަތުރުކޮށްފައި އައި ދަރުވޭސީ ވަނީ ވަރުބަލިވެ ބަނޑުފައި ގެންފައެވެ. ޖަމާޢަތުގެ ތެރެއިން މީހަކު، ހިތްވަރު ދިނުމުގެ ގޮތުން، އޭނާގެ ކައިރީގައި ކޮންމެވެސް ބަހެއް ބުނެލުމަށް އެދުނެވެ. ދަރުވޭސީ ޖަވާބު ދިނެވެ: ”އަހުރެންގެ ކިބައިގައި ތިބާއިންގެ ބަސްމޮށުންތެރިކަމާއި މާތްކަމެއް ނުވެއެވެ. އަދި އެއްވެސް ގޮތަކަށް ފޮތް ކިޔާފައި ނުވާތީ އަހުރެންގެ އެންމެ ބައިތަކުން އިބަމެން ހިތްހަމަ ޖައްސާލަންޖެހޭނެއެވެ.“ ޖަމާޢަތުގެ މީހުން މިކަމާ އުފަލުން އެއްބަސްވުމުން އަންނަނިވި ބައިތު ކިޔައިފިއެވެ.

ފުރާވަރުގެ ޒުވާނެއް ފަދައިންނެވެ.

ޖަމާއަތުގެ މީހުންނަށް، އޭނާގެ ބަނޑުފައިގަނެފައިވާ ޙާލަތު މިގޮތަށް އެނގުމުން، ރޮށި ހުރި މޭޒެއް ގެނެސް ކުރިމަތީގައި ބަހައްޓައިފި އެވެ. ދަހިކޮށް ކާން ފެށުމުން، ވެރިފަރާތުން ބުންޏެވެ: ރަޙްމަތްތެރިޔާ އެވެ. ކޮންމެހެން ވެސް އަހުރެންގެ ޚާދިމުން ކަވާބުކުރި މަސް ގެންނަންދެން މަޑުކޮށްލާށެވެ.“ ދަރުވޭސީ، ބޯ ހިއްލައިލައިފައި ބުންޏެވެ:

ކަވާބު ވެފައިވާ މީހަކަށް، ދޭސީ ރޮށިވާނީ ކަވާބު ކުރި މަހަށެވެ.“

38

މުރީދެއް އޭނާގެ ޕީރަށް ޝަކުވާ ކުރިއެވެ: ”އަހުރެން ދެން ހަދަންވީ ކިހިނެއް ހެއްޔެވެ؟ އަހުރެންނަށް މީހުން ޒިޔާރަތް ކުރާ ވަރުން އުނދަގޫ ވެއްޖެއެވެ. އެމީހުންގެ އައުމާއި ދިއުމުން އަހުރެންގެ އަގުހުރި ވަގުތަށް އެމީހުން އަރައިގަނެއެވެ.“ އޭނާ ޖަވާބުގައި ބުންޏެވެ: ”އެމީހުންގެ ތެރެއިން ފަޤީރުންނަށް އެއްޗެއް އަނބުރާ ގެންނަށް ދޭށެވެ. އަދި މުއްސަދި ކޮންމެ މީހެއްގެ ކިބައިން އެއްޗަކަށް އެދޭށެވެ. އެމީހުން އެއަށްފަހު ތިބާއަށް އުނދަގުލެއް ނުކުރާނެއެވެ.“

ސީނުކަރައާ ހަމައަށް ދުވާނެއެވެ.

39

ފިޤުހު ޢިލްމުވެރިއެއްގެ ދަރިފުޅަކު އޭނާގެ ބައްޕައަށް ބުންޏެވެ: ”އަޚްލާޤު ރަނގަޅުކުރުމަށް ބުނާ މި ދީންވެރިންގެ ހިތާމަވެރި ވާހަކަތަކުން އަހުރެންނަކަށް އަސަރެއް ނުކުރެއެވެ. އެއީ އެމީހުންގެ ވާހަކަ ތަކާ އެމީހުންގެ ޢަމަލުތައް އެއްގޮތް ނުވާތީ އެވެ.“

އެކަމަކު، ރިއްސާއި ގޮވާން ޖަމާކުރުމުގައި އެމީހުން އަވަދިނެތި އުޅެއެވެ.

ދައްކާ ވާހަކައާ އެއްގޮތަށް ނޫޅޭ މީހާއެއް ނޫނެވެ.

މީސްތަކުންނަށް ހެޔޮ ކަންތައްތަކަށް އަމުރުކުރަނީ ހެއްޔެވެ؟

މީހުންނަށް މަގު ދެއްކިއަސް މަގުފުރެދިފައިވާ މީހެކެވެ.

ބައްޕަ ޖަވާބު ދިނެވެ: ”ދަރިފުޅާއެވެ. ތި ބާޠިލް ޚިޔާލުގެ ސަބަބުން އިރުޝާދުދޭ މީހުންގެ ނަސޭހަތުން ތިބާގެ މޫނު އަނެއް ފަރާތަށް އަނބުރާލާކަށް ނުވާނެއެވެ. އަދި ޢާލިމުން ކުށްވެރިވާކަމުގެ އިލްޒާމް އަޅުވާކަށް ނުވާނެއެވެ. އަދި ކުށެއް ނުކުރާ ޢާލިމަކު ހޯދުމުގެ ތެރެއިން، ޢިލްމުގެ މަންފާއިން އެކަހެރިވެގެން ނުވާނެއެވެ. ކިސަޑު ގަނޑަކަށް ވެއްޓުނު ކަނު މީހާ ހަޅޭއްލެވި ފަދައިންނެވެ: ”މުސްލިމަކު ވަނީ ވިއްޔާ އަހުރެންގެ މަގަށް ބައްތިއަކުން އަލިކޮށްދޭށެވެ.“ މިއަޑު އެހީ ނާސިއަކު ބުންޏެވެ: ”ތިބާއަށް ބައްތި ނުފެންނަ އިރު، ބައްތި އަލިން ފެންނާނީ ކޮން އެއްޗެއް ހެއްޔެވެ؟“ މިގޮތުގެ މަތިން ވައުޒުބުނާ ޖަމާޢަތުގެ މީހުންނީ ކީއްތާނި ވިއްކާ މީހެއްގެ ފިހާރަ ފަދަ ބައެކެވެ. ލާރި ނުގެންނަ ނަމަ، އެއްވެސް މުދަލެއް ނުލިބޭނެއެވެ. އަދި ޖަމާޢަތަށް އެއްވެސް ރުހުމެއް ނުވާނަމަ، އެއްވެސް ހިތްހަމަ ޖެހުމެއް ނުލިބޭނެއެވެ.“

އޭނާގެ ބުނުންތަކާ ޢަމަލުތައް ދިމާނުވިއަސް

”ނިދާފައިވާ މީހަކު އެހެން މީހަކު ނިދިން ހޭލައްވާލާނީ ކިހިނަކުން ހެއްޔެވެ؟

މީހާގެ ކަންފަތަށް ނަސޭހަތުގެ އަޑު އިވެން ވާނެއެވެ.“

ފަހުން ނަންގަނެވުނު މީހާ ސަލާމަތް ކުރަނީ ގެނބެމުންދާ މީހާއެވެ.“

40

މައި މަގުގެ އެއް ފަރާތުގައި ރަލުން ޢަމަލުވެ، ފިކުރުގެ ލަގަން އަތުން ދޫވެ، ބިތަށް ޖެހި މީހެއް ނިދާފައި ވިއެވެ. މަގުން ދިޔަ ޢާބިދަކު އޭނާވާ ނިކަމެތި ޙާލަތާ މެދު ފިކުރު ކޮށްލާފައި ކިޔާލިއެވެ:  وَإِذَا مَرُّوا بِاللَّغْوِ مَرُّوا كِرَامًا  (އަދި ބޭކާރު ބަސްތަކާއި ކަންތައް ދިމާވާ ހިނދު، މާތް މީހުންގެ ގޮތުގައި (އެކަމުގައި ބައިވެރިނުވެ) ފަހަނަޅައިދާ މީހުންނެވެ.) {މިއީ އަލްފުރުޤާން ސޫރަތުގެ 72 ވަނަ އާޔަތުގެ ބައެއް}

މާތް މީހެއްގެ ގޮތުގައި އަހުރެން ފަހަނަޅައިދާށެވެ.

41

މަގުމަތީގައި އުޅޭ ވަކަރުގޭ ކުދިންތަކެއް ދަރުވޭސީއަކާ ބައްދަލުވުމުން، އޭނާއަށް އެއްޗެތި ގޮވާ ނުވީތާކުން، ގޯނާކޮށްފިއެވެ. މި ވާހަކަ އޭނާގެ ވެރި ފަރާތުގައި ބުނެ ކިޔައިދީފި އެވެ. ޖަމާޢަތުގެ މުސްކުޅި ވެރިމީހާ ޖަވާބުގައި ބުންޏެވެ: ”އަހުރެންގެ ދަރިފުޅާއެވެ. ތިބާ ލައިގެން ތިޔަ ހުރި ޖުއްބާއަކީ، ތިފަދަ ކަންކަމާ އަޅާނުލުމުގެ ލިބާހެކެވެ. ތި ލިބާސް ލައިގެން އެވެރިންގެ ކަންތައްތައް ތަޙައްމަލް ނުކުރެވޭ މީހާއީ ތި ލިބާސް ޙައްޤުވެގެން ނުވާ ހެދިގެން އުޅޭ މީހެކެވެ.“

ގައުއުކުމުން ހިތުގައިޖެހޭ މީހާއީ އަދި ތިލަ ކޯރެކެވެ.

އޭނާ ތިބާއަށް ގޯނާކޮށްފި ނަމަ، ތަޙައްމަލު ކުރާށެވެ.

އެއީ މާފުދިނުމަކީ، ފާފައިން ތިބާ ޠާހިރުކުރާ ކަމެކެވެ.

ކޮއްކޯ އެވެ. އެންމެ ފަހުން ތިބާ ވާނީ ވެއްޔަށެވެ.

އެހެންވީމާ، ވެއްޔަށް ވުމުގެ ކުރިން ތިބާ ވެއްޔަށް ވާށެވެ.

42

ކަނދުރާ ވިދޭގޮތަށް ބިންމައްޗަށް ވެއްޓޭނެއެވެ.“

43

ޗަރުކޭހުގައި ބަރުއުފުލާ ބިހިލުވާނެއް ވަޅެއްގައި ވަނިކޮށް، އަޅުވެރި މީހަކަށް ފެނިއްޖެ އެވެ. އޭނާ ރުޅިން ފުފި، އަނގައިން ފޮނުއަރުވަމުން ދެއެވެ. މި މީހާ ސުވާލުކުރިއެވެ: ”އޭނާ ވަނީ ކޮން ޙާލަތެއްގައި ހެއްޔެވެ؟“ ގާތުގައި ހުރި މީހަކު ޖަވާބު ދިނެވެ: ”މިހެން ދިޔަ މީހަކު އިހާނަތުގެ ބަހެއް އޭނާއަށް ބުނީއެވެ.“ އަޅުވެރިޔާ ބުނެލިއެވެ: ”އެއް ހާސް މަނުގެ ހިލަ އުފުލާލާ މި ބިހިލުވާނަށް، އެއް ލަފުޒުގެ އިހާނަތުގެ ބަހަކަށް ކެތް ނުކުރެވެނީ ހެއްޔެވެ؟“

44

ސޫފީ އަޚުންގެ ސިފަތަކާ ބެހޭ ގޮތުން، އަހުރެން ރަނގަޅު މީހެއްގެ ކައިރީގައި ސުވާލުކުރީމެވެ. އޭނާ ޖަވާބުގައި ބުންޏެވެ: ”އެމީހުންގެ އެންމެ ދަށް މިންވަރަކީ، އެމީހުންގެ އަމިއްލަ ނަފުސު ހިތްހަމަ ޖައްސައި ދިނުމަށް ވުރެ، އަޚާގެ ހިތްހަމަ ޖައްސައިދޭން ބޮޑަށް އެދުންވެރިވާ ކަމެވެ. ފަލްސަފާވެރިން ބުނެފައި ވެއެވެ. ”މީހެއްގެ އަމިއްލަ އެދުންތަކުން ބެދެވިފައިވާ މީހަކީ އަޚެއް އަދި ތިމާގެ މީހެއްވެސް ނޫނެވެ.“

ތިމާގެ ކަމުގެ ލޯތްބަށް ވުރެ ގުޅުން ކަނޑައިލުން މާ ހެޔޮވެގެން ވެއެވެ.

މަތީގައިވަ ފަހު ދެބައިތަށް މިހެން ބުނަމުން އިންކާރު ކުރި މީހެއް އަހަރެންނަށް ހަނދާން ވެއެވެ: ”މަތިވެރި މާތް ﷲ އެކަލާނގެ ކީރިތި ފޮތުގައި ތިމާގެ ކަމުގެ ގުޅުން ކަނޑައިނުލުމަށާއި ތިމާގެ މީހުން ދެކެ ލޯބިވުމަށް އަންގަވާފައި ވެއެވެ. ތިބާގެ ބަހުން ތި އިޝާރާތް ކުރަނީ އެކަމުގެ އިދިކޮޅަށެވެ.“ އަހަރުން ޖަވާބުގައި ބުނީމެވެ: ”ތިބާއަށް ތިވަނީ އޮޅިފައެވެ. އެއީ ޤުރްއާންގައިވާ ގޮތުން، މަތިވެރި ކަލާނގެ އަންގަވައިފައިވަނީ މައިން ބަފައިން ކަމުގައި ވިއަސް މާތް ﷲ އާ އެހެން އެއްޗެއް އެއްފަދަކުރުމަށް އެމީހުން ވިއަސް ވެސް ބަސް ނޭހުމަށެވެ.“

ކަލާނގެ ދަންނަ އެކަކަށް ފިދާ އެކެވެ.

 45

46

ފިޤުހު ޢިލްމުވެރިއެއްގެ ހުތުރު އަންހެން ދަރިފުޅަކު ފިރިފުރާވަރު ވުމުން، މުދާވެރިކަމާއި ރަން ގިނަޔަސް، އިންނާނޭ މީހަކު ހޯދަން އުޅެއުޅެ، ނުލިބުނެވެ.

ހުތުރު ޢަރޫޝެއްގެ ގައިމަތީގައި އޮތުމުން ހުތުރެވެ.

އެނމެ ފަހުން މި ކުއްޖާ ކައިވެނި ކުރަން ޖެހުނީ ދެލޯ ފަން މީހަކާ އެވެ. މިހެން ކަންވެފައި ވަނިކޮށް، ކަނުލޮލަށް ބޭސްކުރާ ސަރަންދީބުގެ ޙަކީމަކު ސަހަރަށް އައުމުން، އޭނާގެ ދަނބިދަރިފުޅަށް ބޭސް ނުކުރީ ކީއްވެގެންތޯ ފާޤިހު ކައިރީގައި ސުވާލުކުރުމުން ޖަވާބުގައި ބުންޏެވެ: ”އޭނާގެ ލޮލަށް ފެންނަ ނަމަ، އަހުރެންގެ ދަރިފުޅު ވަރިކުރާނޭ ކަމަށް އަހުރެން ބިރުވެތި ވަމެވެ.“

ހުތުރު އަންހެނެއްގެ ފިރިމީހާ ކަނު ނަމަ މާ ރަނގަޅެވެ.

 

47

ދަރުވޭސީންގެ ޖަމާޢަތަކަށް ރަސްކަލަކު ނުރުހުމުގެ ނަޒަރުފުޅަކުން ބައްލަވާ ލެއްވުމުން، އެތަނުން އެކަކު އޭނާގެ ޙިކްމަތްތެރިކަމުން އެ ނަޒަރުފުޅުގެ މާނަ އެނގިވަޑައިގެން ދެންނެވިއެވެ: ”އޭ ރަސްގެފާނެވެ. ޤަދަރުގެ ގޮތުން، މި ދުނިޔޭގައި ތިބާއަށް ވުރެ އަހުރެމެން ދެރައެވެ. އެކަމަކު ދިރިއުޅުން މާ އުފާވެރިއެވެ. މަރުވުމުން، އަހުރެމެން ދެ ފަރާތް ހަމަހަމަ ވެގެން ވެއެވެ. އަދި އާޚިރަތް ދުވަހުން ތިބާއަށް ވުރެ އަހުރެމެންގެ ޤަދަރުވެރިކަން މަތިވެރިވެގެން ވެއެވެ.“

ރަސްކަލަކަށް ވުރެ އާބިދަކަށް ވުން ހެޔޮ ވެގެން ވެއެވެ.

ޙަޤީޤަތުގައި އޭނާގެ ހިތް ވަނީ ދިރިގެންނެވެ. އަދި އޭނާގެ އެދުންވެރިކަން ވަނީ މަރުވެގެންނެވެ.

އެއިން އެއްކާރިއަށް އަރާ މީހަކީ ޢާރިފެއް ނޫނެވެ.

ދަރުވޭސީންގެ އާދައަކީ، ޒިކުރުކުރުމާއި ޝުކުރުވެރިވުމާއި، އެހެން މީހުންނަށް ޚިދުމަތް ކުރުމާއި، އަޅުވެރިކަމާއި ޞަދަޤާތް ކުރުމާއި ޤަޟާޤަދަރަށް އީމާން ވުމާއި، އެއްކައުވަންތަކަމަށް ހެކިވުމާއި، ވަކީލް ކުރުމާއި ތަސްލީމް ކުރުމާއި ކެތްތެރިކަމެވެ. މި ސިފަތައް ހުރި މީހަކީ، އޭނާ ކޮންމެ ފަދަ ހެދުމެއް އެޅިއަސް ޙަޤީޤީ ދަރުވޭސީ އެކެވެ. އެކަމަކު އަނގަ ގަދަކަމާއި އެކު ނަމާދަށް ފަރުވާ ކުޑަކޮށް، އަރާމާއި މަޖަލުގައި އުޅެ، އެދުންވެރިކަމުގެ މަޅީގައި ދުވާލު ރޭގަނޑަށް ހަދައި، ފަރުވާލެއް ނުބެހެއްޓުމުގެ ނިދީގައި ރޭގަނޑު ދުވާލަށް ބަދަލުކޮށް، ލިބޭ ކޮންމެ އެއްޗެއް ކައި، ދުލަށް އަންނަ ކޮންމެ އެއްޗެއް ބުނާ މީހަކީ، ދަރުވޭސީންގެ ލިބާސް ލިޔަސް، ފާސިޤެކެވެ.  

ތިބާގެ ގޭގައިވަނީ ހައިން ހަދައިފައި ހުރި ކުނަލެވެ.

 

48

އިބަގެ މުސްކުޅި އަޅަށް އޯގާތެރިވެވަޑައިގަންނަވާދޭވެ!“

49

ޙިކްމަތްތެރިއެއްގެ ކައިރީގައި ސުވާލުކުރެވުނެވެ: ”މޮޅީ އޯގާތެރިކަން ހެއްޔެވެ؟ ނުވަތަ ޖެހިލުންކުޑަކަން ހެއްޔެވެ؟“

ޖަވާބުގައި ބުނެވުނެވެ: ”އޯގާތެރިމީހާއަށް ޖެހިލުންކުޑަކަން ބޭނުމެއް ނުވާނެއެވެ.“

”ބާރުގަދަ މުލައްދަނޑިއަކަށް ވުރެ އެހީތެރި އަތެއް މާރަނގަޅެވެ.“

އޭނާގެ ނަން އަދިވެސް އިޙްތިފާލު ކުރެވެނީ އޯގާތެރިކަމުންނެވެ.

މިހާ ހިސާބުން، «ފިނިފެންމަލުގެ ބަގީޗާ» މިފޮތުގެ ދެވަނަ ބާބު ނިމުނީ އެވެ. ދެން އޮތީ ތިންވަނަ ބާބެވެ. އެއީ ”ފުދިގެން އުޅުމުގެ މަތިވެރިކަން“ މި ސުރުޚީގެ މައްޗަށް ލިޔެފައިވާ ޢިބްރަތްތެރި ކުދި 29 ވާހަކައެވެ.