Με ιδιαίτερη χαρά το φιλόμουσο κοινό και οι ενασχολούμενοι με την Ψαλτική Τέχνη υποδέχθηκαν τη νέα έκδοση της Σχολής Βυζαντινής Μουσικής της Ιεράς Μητροπόλεως Βεροίας Ναούσης και Καμπανίας «Κοσμάς ο Μαδυτινός» με τίτλο «Ἀνθολογία Λειτουργικῶν». Πρόκειται για ένα καλαίσθητο δερματόδετο τόμο 175 σελίδων, διαστάσεων 17Χ24 cm. Την γενική επιμέλεια της έκδοσης έκανε ο Θεολόγος και Καθηγητής της Σχολής Βυζαντινής Μουσικής της Ιεράς Μητροπόλεως κ. Βασίλειος Μαυράγκανος. Ο τόμος αφιερώνεται στον Άρχοντα Πρωτοψάλτη της Μ.Χ.Ε. κ. Λεωνίδα Αστέρη σε ένδειξη σεβασμού, ευγνωμοσύνης και τιμής.
Του μουσικού εγχειριδίου και των μουσικών κειμένων προηγούνται ο πρόλογος του επιμελητή, το προλόγισμα του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Βεροίας, Ναούσης και Καμπανίας κ. Παντελεήμονος και σύντομο ιστορικό της Σχολής Βυζαντινής Μουσικής.
Στον πρόλογο ο επιμελητής της έκδοσης αναφέρεται στον λειτουργικό όρο «Λειτουργικά», στην προέλευσή τους και στη χρήση τους στη σύγχρονη πρακτική. Μεταξύ άλλων σημειώνει ότι, «τα λειτουργικά ως αυτόνομες και πλήρεις συνθέσεις παρουσιάζονται στα τέλη του 19ου και κυρίως στις αρχές του 20ου αιώνα». Όσον αφορά τη χρήση τους στη λατρεία τονίζει ότι, «ακόμη και μέχρι σήμερα στην Μεγάλη του Χριστού Εκκλησία ψάλλουν «τα κατά χύμα» λεγόμενα Λειτουργικά και «Ἄξιον Ἐστίν» την σύνθεση του Γρηγορίου Πρωτοψάλτου (+1821)», για να αναφέρει παρακάτω ότι αυτά «έχουν αποκτήσει ιδιάζουσα θέση στη σύγχρονη ψαλτική παράδοση που διαμορφώνεται σήμερα». Η ανανέωση αυτή, σύμφωνα με τον ίδιο, οφείλεται κυρίως στους Κωνσταντινοπολίτες και λοιπούς Πατριαρχικούς Ψάλτες που στη συνέχεια διαδόθηκε στον ελλαδικό χώρο.
Παρακάτω, γίνεται αναφορά στο περιεχόμενο του τόμου και στη διαδικασία που ακολούθησε ο επιμελητής από την επιλογή μέχρι την τελική έκδοση των μελών. Τέλος, στον πρόλογο αναφέρεται και ο σκοπός της έκδοσης, ο οποίος δεν είναι άλλος από την παρουσίαση ενός μουσικού εγχειριδίου, το οποίο θα αποτελέσει βοηθητικό εργαλείο στα χέρια των αποφοίτων της Σχολής και των λοιπών ιεροψαλτών και θα τους διευκολύνει στο ιεροψαλτικό τους λειτούργημα. Ο πρόλογος κλείνει με ευχαριστίες του επιμελητή στους λοιπούς συντελεστές του έργου, οι οποίοι είναι οι κ. Νικόλαος Γιάννου, Ιορδάνης Κουτσιμανής, Ιωάννης Θανάσου και Κωνσταντίνος Κουτούμπας.
Ακολουθεί «Προλόγισμα» του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Βεροίας, Ναούσης και Καμπανίας κ. Παντελεήμονος, ο οποίος αναφέρεται στην παρούσα έκδοση και την χαρακτηρίζει ως «παρακαταθήκη» προς τις ερχόμενες γενιές. Ο Μητροπολίτης χρησιμοποιεί τον παραπάνω όρο αξιολογώντας ως ιδιαίτερα σημαντική την παρούσα προσπάθεια συλλογής «μουσικών μελών σπουδαίων και γνωστών ιεροψαλτών, εμπνευσμένων μαϊστόρων και μουσικοδιδασκάλων» με τα οποία «δοξάσθηκε ο Θεός και τιμήθηκαν οι Άγιοί μας…». Τέλος, δεν παραλείπει να επαινέσει τον επιμελητή για την προσεγμένη έκδοσή του, την αγάπη του για τη Βυζαντινή Μουσική και το σεβασμό του στην παράδοση την οποία παραδίδει σε κάθε φιλότεχνο ιεροψάλτη.
Το πρώτο – εισαγωγικό μέρος κλείνει με ένα σύντομο ιστορικό σημείωμα της Σχολής Βυζαντινής Μουσικής της Ιεράς Μητροπόλεως Βεροίας Ναούσης και Καμπανίας «Κοσμάς ο Μαδυτινός».
Ακολουθεί το κύριο μέρος του τόμου στο οποίο περιέχονται τα μουσικά λειτουργικά μέλη, το οποίο χωρίζεται σε τέσσερις επιμέρους ενότητες. Στην πρώτη ενότητα, η οποία καλύπτει τις σελίδες 1-4 περιέχονται δύο μέλη του «Ἀγαπήσω Σε Κύριε» σε ήχο β΄, το πρώτο μέλος του Ιακώβου Πρωτοψάλτου (+1800), διασκευασμένο από τον Θρασύβουλο Στανίτσα (+1987) και το δεύτερο του Γεωργίου Πρωγάκη (+1931), το οποίο επιγράφεται ως «Σύντομον».
Η δεύτερη ενότητα καλύπτει τις σελίδες 5-147 και σε αυτές ανθολογούνται λειτουργικά των κυριότερων και σημαντικότερων Πρωτοψαλτών του Οικουμενικού Πατριαρχείου και της Κωνσταντινουπόλεως. Άξια μνείας είναι και η συμμετοχή του Πρωτοψάλτη του Ιερού Ναού Αγίου Αντωνίου Βέροιας κ. Ιορδάνη Κουτσιμανή, του οποίου μέλη περιλαμβάνονται στον τόμο προκειμένου να συμπληρωθούν τυχόν κενά.
Πιο συγκεκριμένα στην ενότητα ανθολογούνται είκοσι τρία διαφορετικά λειτουργικά συνοδευόμενα από τα ανάλογα «Κύριε Ἐλέησον» και «Παράσχου Κύριε». Τα μέλη ανήκουν σε Πατριαρχικούς Πρωτοψάλτες όπως ο Πέτρος Βυζάντιος (+1808), ο Γρηγόριος Πρωτοψάλτης (+1821), ο Κωνσταντίνος Πρίγγος (+1964), ο Βασίλειος Νικολαΐδης (+1985), ο Θρασύβουλος Στανίτσας (+1987) αλλά και σε Κωνσταντινοπολίτες Πρωτοψάλτες όπως ο Γεράσιμος Κανελλίδης (+1880), ο Γεώργιος Σαρανταεκκλησιώτης (+1891), ο Τριαντάφυλλος Γεωργιάδης (+1934) και ο Μιχαήλ Χατζηαθανασίου (+1948).
Στην ενότητα που ακολουθεί (σελίδες 148-165) περιέχονται τα ψαλλόμενα μαθήματα στη Θεία Λειτουργία του Μεγάλου Βασίλειου. Εκτός από τα αρχαία μέλη σε ήχο β΄ και α΄ τετράφωνο (Τὴν γὰρ σὴν μήτραν) ανθολογούνται και έτερα, όπως π.χ. το «Τὴν γὰρ σὴν μήτραν» του Τριανταφύλλου Γεωργιάδη (+1934) και του Ιωάννη Παλάση (+1942) σε ήχο β΄ και το «Ἐπί σοὶ χαίρει» του Σωκράτους Παπαδοπούλου (+1931) σε ήχο πλ. δ΄.
Τέλος, η τέταρτη ενότητα αποτελεί το παράρτημα του μουσικού μέρους του εγχειριδίου (σελίδες 166-175) και σε αυτό ανθολογούνται «Λειτουργικά ψαλλόμενα εἰς τὴν Λειτουργίαν τοῦ Μ. Βασιλείου» μελοποιημένα από τον Ιορδάνη Κουτσιμανή καθώς επίσης και τρία «Ἄξιον Ἐστίν». Πρόκειται για αυτό της Πολίτικης παραδόσεως (οκτάηχο), του Ιακώβου Ναυπλιώτου σε ήχο πλ. α΄ τετράφωνο και του Κωνσταντίνου Πρίγγου σε ήχο πλ. α΄ τετράφωνο με τη χρήση σπάθης (δρόμος του μακάμ Χισάρ Μπουσελίκ).
Ιδιαίτερης μνείας και προσοχής τυγχάνει το μέλος «Ἄξιον καὶ δίκαιον», το οποίο περιλαμβάνεται στις σελίδες 169-170 του τόμου. Η σπουδαιότητα του μέλους έγκειται στο γεγονός ότι δημοσιεύεται για πρώτη φορά από τον επιμελητή, καθώς επίσης και στη χρησιμότητα του κατά τη διάρκεια της Θείας Λειτουργίας του Μ. Βασιλείου, για την οποία προορίζεται, προκειμένου να καλυφθεί το κενό που δημιουργείται κατά την ανάγνωση της πρώτης ευχής της αναφοράς. Τη μελοποίηση έκανε ο Βασίλειος Νικολαΐδης κατόπιν προτροπής του Μεγάλου Οικονόμου της Μ.Χ.Ε. π. Μελετίου Σακκουλίδη (+2009).
Ο τόμος ολοκληρώνεται με τους πίνακες πηγών και βιβλιογραφίας, όπου ο επιμελητής παραθέτει αναλυτικά τις πηγές που χρησιμοποίησε και τα βοηθήματά του. Ακολουθεί ο πίνακας των περιεχομένων.
Η έκδοση της «Ανθολογίας Λειτουργικών» αποτελεί μια πρωτότυπη και αξιόλογη προσπάθεια. Η πρωτοτυπία και η σπουδαιότητά της έγκειται και στο γεγονός ότι προέρχεται από μια Σχολή Βυζαντινής Μουσικής της περιφέρειας, με συγκεκριμένες δυνατότητες τόσο σε οικονομικό, όσο και ευρύτερα σε επίπεδο έμψυχου δυναμικού. Άλλα σημεία τα οποία συμβάλουν στη σπουδαιότητα της έκδοσης είναι το περιεχόμενό της (μέρος αυτού πρωτότυπο), το οποίο παρουσιάζεται συγκεντρωμένο σε έναν τόμο, η διάρθρωσή του και η καλλιτεχνική, μέχρι λεπτομέρειας, επιμέλεια και στοιχειοθεσία του.
Μετά τα παραπάνω, φαίνεται ότι με την παρούσα έκδοση επιτυγχάνεται ο προβαλλόμενος σκοπός και από την ημερομηνία κυκλοφορίας της οι ιεροψάλτες και λοιποί διάκονοι των αναλογίων έχουν στα χέρια τους ένα χρήσιμο εργαλείο στο διακόνημά τους.
Αξίζουν συγχαρητήρια στον επιμελητή του τόμου για την οργάνωση και ολοκλήρωση του εγχειρήματος, καθώς και σε όλους όσους συνέβαλλαν με οποιοδήποτε τρόπο σε αυτό. Τέλος, συγχαρητήρια αξίζουν και στους διοικούντες της Σχολή Βυζαντινής Μουσικής, τον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Βεροίας, Ναούσης και Καμπανίας κ. Παντελεήμονα (Πρόεδρος του Δ.Σ. της Σχολής), τον Άρχοντα Μαΐστορα της Μ.Χ.Ε. κ. Γεώργιο Ορδουλίδη (Διευθυντή της Σχολής) και στα υπόλοιπα μέλη του Δ.Σ. για την αποδοχή της πρότασης του επιμελητή και την συμφωνία τους για την παρούσα έκδοση. Ευχής έργον να ακολουθήσουν στο μέλλον παρόμοιες κινήσεις με σκοπό την προβολή και την ανάδειξη της Ψαλτικής Τέχνης.
