ทำ�กรรมไม่ดีอ�จหนีโทษท�งกฎหม�ยได้ในบ�งคร� แต่ว่าไม่อาจหนีพ้นกฎแห่งกรรมที่ตามให้ผลได้
อำานาจอันยิ่งใหญ่แห่งกรรม พระนิพนธ์ใน สมเด็จพระญ�ณสังวร สมเด็จพระสังฆร�ช สกลมห�สังฆปริณ�ยก
อำานาจอันยิ่งใหญ่แห่งกรรม
สมเด็จพระญ�ณสังวร สมเด็จพระสังฆร�ช สกลมห�สังฆปริณ�ยก บรรณาธิการ/รวบรวม : ไพยนต์ กาสี ออกแบบปก/รูปเล่ม : เสาวณีย์ เที่ยงตรง ภาพปก : ธนรัตน์ ไทยพานิช พิมพ์ข้อมูล : ธนวรรณ ขันแข็ง พิสูจน์อักษร : ประดิษฐ์ เจาจารึก ISBN 978-616-268-207-0
สร้างสรรค์และลิขสิทธิ์ บริษัท สำานักพิมพ์เลี่ยงเชียง เพียรเพื่อพุทธศาสน์ จำากัด 105/95-96 ถนนประชาอุทิศ ซอย 45 แขวงบางมด เขตทุ่งครุ กรุงเทพฯ 10140 โทรศัพท์/โทรสาร 02-872-7667
เชิญร่วมเผยแผ่เป็นธรรมทาน
สาขาทุ่งครุ : โทร. 02-872-9191, 02-872-8181, 02-872-7227, 02-872-9898 สาขาสำาราญราษฎร์ : โทร. 02-221-1050, 02-221-4446 Email : LC2YOU@GMAIL.COM, LC2YOU@HOTMAIL.COM WWW.LC2U.COM, WWW.พุทธะ.NET พิมพ์ที่ : โรงพิมพ์เลี่ยงเชียง 223 ถนนบำารุงเมือง กรุงเทพฯ 10200 โทรศัพท์ 02-221-1050, 02-221-4446, 02-223-8979
คำ�นำ� คำาว่า กรรม ทีแ่ ปลว่า การกระทำา นัน้ เป็นคำากลางๆ ยังไม่ระบุ หรือชีช้ ดั ลงไปว่าเป็นการกระทำาทีด่ หี รือชัว่ ต่อเมือ่ เติมคำาข้างหน้าลงไปจึงจะ รูไ้ ด้ เช่น กุศลกรรม แปลว่า กรรมดี คือการกระทำาทีด่ ี หรือ อกุศลกรรม แปลว่า กรรมชั่ว คือการกระทำาที่ไม่ดี ดังนั้นทุกคนที่เกิดมาจึงมีกรรม ด้วยกันทุกคน เพราะยังต้องมีการกระทำากันอยู่ทุกเมื่อเชื่อวัน และกรรม สามารถลิขิตให้ชีวิตดีขึ้น หรือเลวลงได้ ทั้งนี้ พระพุทธศาสนามิได้สอน ให้คนยอมจำานนต่อกรรม แต่สอนให้รู้ทันกรรม นั่นก็คือว่า ไม่ได้สอนให้ งอมืองอเท้ารอรับผลกรรมที่กำาลังประสบอยู่ โดยเฉพาะผลของกรรมชั่ว ที่ทำาให้ต้องพบกับความทุกข์เดือดร้อนต่างๆ นั้น ต้องเร่งรีบทำากรรมดีให้ มากๆ เพื่อเป็นแรงต้านผลของกรรมชั่วนั้นให้ลดน้อยลง เมื่อสำานึกรู้เช่นนี้ จะได้เร่งรีบทำาปัจจุบันกรรมที่เป็นส่วนดี หลีกหนีกรรมชั่ว เพื่อเป็นหลัก ประกันของชีวิตในภพภูมิข้างหน้า หนังสือเรือ่ ง “อำานาจอันยิง่ ใหญ่แห่งกรรม” เล่มนี้ เป็นพระนิพนธ์ ใน สมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก ซึ่งพระองค์ทรงอธิบายขยายความไว้อย่างชัดเจนแจ่มแจ้ง ทั้งนี้เพื่อให้ พุทธศาสนิกชนทั้งหลายได้นำาข้อคิดในบทพระนิพนธ์ไปเป็นหลักประพฤติ ปฏิบัติได้ง่ายขึ้น กับทั้งจักได้มีความสังวรระมัดระวังในการกระทำาของตน หวังเป็นอย่างยิ่งว่า พระวรคติธรรมที่สมเด็จพระญาณสังวรฯ ทรงนิพนธ์ประทานไว้นี้ จักเป็นแสงสว่างทางปัญญานำาพาท่านผู้อ่านให้ ตั้งมั่นอยู่ในกรรมดีทั้งทางกายวาจาและใจตลอดไป ขอพระสัทธรรมดำารงอยู่ในดวงจิตของทุกท่านตลอดกาลนาน น.ธ.เอก, ป.ธ. ๖, พธ.บ., น.บ. บรรณาธิการ สำานักพิมพ์ แอล ซี พี เด็กดีมีบุญ
อำ�น�จอันยิ่งใหญ่แห่งกรรม
อำ�น�จกรรมทำ�ให้คนดีหรือชั่ว คำาว่า “กรรม” ในพระพุทธศาสนา เป็นคำาที่มีความหมาย เป็นกลาง หมายถึง การกระทำา ไม่เจาะจงบ่งบอกเป็นการกระทำา ทีไ่ ม่ดี อันเป็นกรรมทีไ่ ม่ดี เป็นบาปกรรม หรือเป็นอกุศลกรรม และ ไม่เจาะจงบ่งบอกเป็นการกระทำาที่ดี อันเป็นกรรมดี เป็นบุญกรรม หรือเป็นกุศลกรรม บริษัท สำ�นักพิมพ์เลี่ยงเชียง เพียรเพื่อพุทธศ�สน์ จำ�กัด
5
แต่คำาว่า “กรรม” นั้น โดยทั่วไปใช้ในความหมายว่า ความ ไม่ดี เช่นเดียวกับบาปกรรม และอกุศลกรรม จึงเท่ากับทัว่ ไปใช้คาำ ว่า “กรรม” เป็นคำาย่อของกรรมไม่ดี คือ บาปกรรม หรืออกุศลกรรม พุทธศาสนสุภาษิตมีว่า
“วโส อิสฺสริยำ โลเก อำ�น�จเป็นใหญ่ในโลก” ในบรรดาอำานาจทั้งปวงในโลก อำานาจของกรรมใหญ่ยิ่ง ที่สุด และไม่มีอำานาจใดเสมออำานาจกรรม กรรมดี มีอำานาจใน ทางดี กรรมไม่ดี มีอำานาจในทางไม่ดี คนดี มีอำานาจในทางดี ผู้ทำากรรมดี จึงมีอำานาจในทางดี ย่อมใช้อาำ นาจนัน้ ก่อความร่มเย็นเป็นสุข ให้เกิดทัง้ แก่ตนเอง ให้เกิด ทั้งแก่ผู้อื่น คนไม่ดี มีอำานาจในทางไม่ดี ผู้ทำากรรมไม่ดี จึงมีอำานาจใน ทางไม่ดี ย่อมใช้อำานาจนั้นก่อความทุกข์ความร้อน ให้เกิดทั้งแก่ ตนเอง ให้เกิดทั้งแก่ผู้อื่น
6
อำ�น�จอันยิ่งใหญ่แห่งกรรม
สัตว์โลกเป็นไปต�มอำ�น�จกรรม ปั ญ หาที่ กำ า ลั ง เกิ ด ขึ้ น มากมายว่ า ทำ า ไมโลกทุ ก วั น นี้ จึงร้อนนัก เต็มไปด้วยความเลวร้ายต่างๆ นานา ทีไ่ ม่เคยมีมาก่อน ทั้งมรสุมใหญ่ ทั้งน้ำาไฟทำาลาย ทั้งโจรร้ายเข่นฆ่า ทั้งความ เมตตากรุณาสิ้นจากจิตใจ ทั้งความขาดแคลนทุกข์ยากทั่วไปทั้ง แผ่นดิน ความกตัญญูกส็ น้ิ สูญหมด ลูกหลานทรยศแม่พอ่ พีป่ า้ น้าอา ปู่ย่าตายาย ถึงทุบตีเข่นฆ่าทารุณกรรม ครูอาจารย์ก็ทำาร้ายได้ทั้ง ร่างกายและจิตใจศิษย์น้อยๆ ทำาชีวิตให้พลอยสิ้นสุด จนเกิดเป็น ปัญหาว่า ทำาไมเมืองพระพุทธศาสนาจึงเป็นเช่นนี้ ? ทำาไมความเดือดร้อนชั่วร้ายจึงมากมายนัก ? ทำาไมผู้คนจึงลำาบากยากแค้นนัก ตกอยู่ในสภาพที่น่า ประหวัน่ พรั่นพรึงนัก
“กมฺมุน� วตฺตตี โลโก สัตว์โลกย่อมเป็นไปต�มกรรม” นีค่ อื คำาตอบ สัตว์โลกย่อมเป็นไปตามกรรม เป็นคำาในพระพุทธศาสนสุภาษิต มีความหมายว่า
บริษัท สำ�นักพิมพ์เลี่ยงเชียง เพียรเพื่อพุทธศ�สน์ จำ�กัด
7
คนและสัตว์ทั้งหลายที่เป็นไปต่างๆ นานา ทุกข์ก็มี สุขก็มี ดีก็มี ชั่วก็มี มิได้เกิดแต่ผู้ใดอื่น มิได้เกิดแต่อะไรอื่น มิใช่เกิดแต่ เหตุใดทั้งนั้น นอกจากกรรมที่ตนได้กระทำาแล้วเองนั้น
ไม่เห็นด้วยต� พ�ให้ไม่กลัวกรรม สัตว์โลกย่อมเป็นไปตามกรรม แม้จะเป็นจริงเช่นนี้ แต่มี ผู้ที่เชื่อว่าเป็นจริงเพียงจำานวนน้อยนัก เพราะไม่มีภาพให้เห็น ว่าเมื่อชีวิตออกจากร่างของคนคนหนึ่งไป ก็ไปเป็นอีกร่างหนึ่งได้ เช่น หมูหมา กาไก่ ความไม่ได้เห็นชัดๆ ด้วยตาเนื้อเช่นนี้ ทำาให้คนส่วนมาก ยากจะเชื่อว่าคนก็เกิดเป็นสัตว์ได้ สัตว์ก็เกิดเป็นคนได้ คนฐานะสูง ก็เกิดเป็นคนฐานะต่ำาได้ คนฐานะต่ำาก็เกิดเป็นคนฐานะสูงได้ คน ร่างกายดีๆ ก็เกิดเป็นคนแขนด้วนขาด้วนได้ คนพิการแขนด้วนขาด้วน ก็เกิดเป็นคนมีแขนมีขาได้ คนหน้าตาน่าเกลียดผิวพรรณเศร้าหมอง ก็เกิดเป็นคนสวยคนงามได้ คนสวยคนงามก็เกิดเป็นคนน่าเกลียด น่าชัง ผิวพรรณเศร้าหมองได้ ยิง่ กว่านัน้ ก็เกิดเป็นเทวดาได้ เทวดา ก็เกิดเป็นคนได้ ความไม่เห็นด้วยตาเนือ้ ประกอบกับความไม่มคี วามเข้าใจ ในเรื่องกรรม การให้ผลของกรรม ทำาให้คนส่วนมากไม่กลัวการ 8
อำ�น�จอันยิ่งใหญ่แห่งกรรม
เกิดใหม่ ว่าจะนำาไปสู่สภาพ หรือภพชาติที่น่าสะพรึงกลัวยิ่งนัก เช่น เป็นสัตว์นรก ดังนั้น ใจจึงสำาคัญที่สุด ใจต้องคิดไปก่อน เป็นมโนกรรม กรรมทางใจ อะไรๆ จึงจะเป็นผลตามมา จะดีหรือจะชั่ว ก็แล้วแต่ ใจจะคิดดีหรือคิดชั่ว ผูท้ ไ่ี ม่เชือ่ เรือ่ งกรรมทีเ่ กิดจากใจคิด เป็นผูท้ น่ี า่ สงสารทีส่ ดุ เพราะเขามีโอกาสที่จะตกอยู่ในสภาพที่เลวร้าย น่าสลดสังเวช ยิ่งนัก สภาพที่เกิดแต่ใจคิดนำาไปนั้น เกิดได้ทั้งในภพชาติปัจจุบันนี้ ตลอดไปจนถึงภพชาติข้างหน้า
กรรมสงสัยได้ แต่ใจต้องกลัวจริง ใครเล่าที่ระลึกได้ว่าได้ทำากรรมใดไว้ในอดีต นึกไม่ได้ทั้งนั้น ทัง้ กรรมดีกรรมชัว่ จะมาระลึกรูก้ นั บ้างก็เมือ่ ต้องประสบผลของกรรม แล้ว บางคนจึงจะสงสัยว่า นั่นคงเป็นผลของกรรมชั่ว เพราะทำา ให้เคราะห์ร้ายเดือดเนื้อร้อนใจ บางคนจึงสงสัยว่า นั่นคงเป็นผลของกรรมดี เพราะทำาให้ ได้รับโชคดี มีความสุขกายสบายใจ การทีม่ ารู้ มาสงสัย ในเรือ่ งการให้ผลของกรรมเช่นนี้ เป็น การดี เท่ากับเป็นการแสดงว่า มีความเชื่อในเรื่องกรรมอยู่ในใจ บริษัท สำ�นักพิมพ์เลี่ยงเชียง เพียรเพื่อพุทธศ�สน์ จำ�กัด
9
แม้จะยังไม่ปฏิบตั จิ ริงจังให้เป็นการแสดงความกลัวกรรม อันสมควร กลัวอย่างยิ่ง ทีป่ ากพูดกันอยูว่ า่ กรรมไม่ดี น่ากลัวนัน้ ถ้าทำาให้ความรูส้ กึ น่ากลัวเกิดขึ้นในใจได้จริง และไม่เพียงให้รู้สึกว่า กรรมไม่ดีน่ากลัว เท่านั้น ต้องให้กลัวกรรมไม่ดีด้วยจริงๆ จึงจะเกิดผลเป็นคุณแก่ตน ถ้าสักแต่ปากพูดไป ใจไม่จริงดังปาก หามีประโยชน์แก่ตนไม่ แต่อาจจะมีประโยชน์แก่ผู้ได้รับฟัง ที่นำาไปคิดพิจารณา และเกิด ความรู้สึกกลัวกรรมไม่ดีขึ้นอย่างจริงใจ
กรรมที่ทำ�ลงไป ส่งผลให้อย่�งแน่นอน การส่งผลของกรรมดีและกรรมไม่ดนี น้ั ข้ามภพข้ามชาติได้ กรรมในอดี ต ชาติ ส่ ง ผลมาทั น ในปั จ จุ บั น ชาติ ก็ มี ไปส่ ง ถึ ง ใน อนาคตชาติก็มี แล้วแต่ว่าผู้ทำากรรมจะสามารถหนีได้ไกลเท่าไร หรือหนีได้นานเท่าไร นั่นก็คือแล้วแต่ว่าในปัจจุบันชาติ ผู้ทำากรรม แล้วในอดีตจะสามารถในการทำาจิตใจ ทำาบุญทำากุศล ทำาความดี ได้มากเพียงไหน เป็นกรรมที่ใหญ่ยิ่งหนักหนากว่ากรรมไม่ดีหรือไม่ การให้ผลของกรรม ก็เช่นเดียวกับการตกจากที่สูงของวัตถุ สิ่งใดหนักกว่า เมื่อตกลงจากที่เดียวกันในเวลาใกล้เคียงกัน สิ่งนั้น ย่อมถึงพื้นก่อน 10
อำ�น�จอันยิ่งใหญ่แห่งกรรม
เปรียบดังกรรมสองอย่าง คือ กรรมดี และกรรมไม่ดี กระทำา ในเวลาใกล้เคียงกัน กรรมทีห่ นักกว่า ไม่วา่ จะเป็นกรรมดี หรือกรรม ไม่ดีก็ตาม ย่อมส่งผลก่อน กรรมที่เบากว่า ย่อมส่งผลทีหลัง และย่อมส่งผลทัง้ สองแน่นอน ไม่เร็วก็ชา้ ไม่ชาตินก้ี ช็ าติหน้า ไม่ชาติหน้าก็ชาติต่อไป ต่อไป ต่อไป อาจจะอีกหลายภพชาติก็ได้ ที่ เ ป็ น ดั ง นี้ เพราะกรรมไม่ ใช่ สิ่ ง ที่ จ ะลบเลื อ นได้ ด้ ว ย กาลเวลา นานเพียงไร กรรมก็ยงั ให้ผลอยูเ่ สมอ กรรมจึงมีอาำ นาจ เหนืออำานาจทั้งปวง
กรรมให้ผลตรงต�มเหตุ กรรมนัน้ น่าเชือ่ ถือนักในการให้ผลตรงตามเหตุ ไม่มอี คติ ด้วยอำานาจได้เลย แม้เกิดอยู่ในฐานะที่สุขสบาย ก็มิใช่ว่าไม่จำาเป็น ต้องนึกถึงกรรม มิใช่ว่าไม่จำาเป็นต้องเชื่อกรรม สุขสบายเพียงไร ก็จำาเป็นต้องนึกถึงกรรม ถ้าไม่ได้ทาำ กรรมดีอนั ควรแก่เหตุแล้ว จะอยูใ่ นฐานะสุขสบาย ได้อย่างไร ใครอื่นอีกมากมายหาได้อยู่ในฐานะเช่นนั้น อดอยาก ยากไร้เข็ญใจกันนักหนา ทำาไมเป็นได้เช่นนัน้ มีอะไรเป็นเครือ่ งทำาให้ เป็นไป แม้ไม่ต้องคิดในเรื่องเช่นนี้เสียเลย ย่อมไม่อาจอบรมปัญญา บริษัท สำ�นักพิมพ์เลี่ยงเชียง เพียรเพื่อพุทธศ�สน์ จำ�กัด
11
ให้เห็นถูกในเรือ่ งกรรม และการให้ผลของกรรมได้ ทัง้ ๆ ทีเ่ ป็นเรือ่ ง สำาคัญแก่ทุกชีวิตที่ปรารถนาความสวัสดี คนก็ตาม สัตว์ก็ตาม เกิดด้วยอำานาจของกรรม กรรมนำา ให้เป็นคน และนำาให้เป็นสัตว์ เชือ่ ไว้กอ่ นย่อมมีโอกาสทีจ่ ะพ้นจากความเป็นสัตว์ เพราะ เมื่อเชื่อว่ากรรมมีอำานาจถึงเพียงนั้น ก็ย่อมขวนขวายทำากรรมที่จะ ไม่นำาให้ต้องไปเป็นสัตว์ ไม่มใี ครทีไ่ ม่กลัวความเป็นสัตว์ และมีโอกาสทีจ่ ะได้เกิดเป็น สัตว์แน่ในภพภูมิข้างหน้า แม้บังเอิญไปทำากรรมที่จะทำาให้เกิดผล เช่นนั้น โดยรู้หรือไม่รู้ เชื่อหรือไม่เชื่อก็ตาม พลาดพลั้งไปทำากรรม ผิดเข้า ก็จะไม่อาจปฏิเสธผลของกรรมได้เลย
โอก�สพ้นกรรมมีได้ ถ้�ใช้ปัญญ�ไตร่ตรอง ผลของกรรม ย่อมเป็นไปตรงตามกรรมอันเป็นส่วนเหตุที่ ได้กระทำาแล้ว คือผลดีย่อมเกิดแต่เหตุดี ผลไม่ดีย่อมเกิดแต่เหตุไม่ดี พระพุทธองค์ทรงแสดงความจริงนี้ ที่แม้เห็นได้ยาก แต่ก็ เป็นความจริงที่เที่ยงแท้ไม่อาจเปลี่ยนแปลงได้ จะมีผู้เข้าใจหรือไม่ จะเข้าใจผิดถูกอย่างไรก็ตาม ความจริงนี้ย่อมเป็นความจริงตลอด ทำาดีย่อมได้ดี ทำาชั่วย่อมได้ชั่ว 12
อำ�น�จอันยิ่งใหญ่แห่งกรรม
แต่โอกาสมีอยูเ่ สมอ สำาหรับทีจ่ ะพิจารณาให้เกิดปัญญารูต้ าม พระปัญญาในเรื่องของกรรมและการให้ผลของกรรม ทุกลมหายใจ เข้าออก ดังนั้น จงพิจารณาเรื่องของกรรมให้ได้ด้วยกันทุกคน ไม่ว่า จะอยูท่ ไ่ี หน กำาลังทำาอะไร เพียงแต่ทาำ ใจให้สงบพอสมควรก่อน เพือ่ เหมาะแก่การน้อมไปใช้พิจารณาให้เกิดผล ให้เป็นความรู้ของตน มิใช่เป็นความรู้ของพระพุทธองค์ ที่ตนเพียงจดจำาไว้เท่านั้น เพราะ ความรู้ของผู้อื่นนั้น แม้จดจำาไว้อย่างมิได้รู้มิได้เข้าใจจริงด้วยตนเอง ความรู้นั้นก็ยังมิใช่ปัญญาของตน ฉะนั้น เห็นอะไร ได้ยินอะไร อย่าสักแต่ว่าได้ยิน อย่าสัก แต่ว่ารู้เช่นที่ได้เห็น อย่าสักแต่ว่ารู้เช่นที่ได้ยิน อันมิใช่ปัญญา เห็นแล้วต้องให้เป็นปัญญา ได้ยนิ แล้วต้องให้เป็นปัญญา มากน้อย ก็ต้องให้เกิดปัญญาขึ้นมาบ้าง คือ เห็นอะไรแล้วก็ตอ้ งคิด ได้ยนิ อะไรแล้วก็ตอ้ งคิด คิดให้ดี คิดให้มีเหตุผล ด้วยใจที่สงบ คิดเนืองๆ
คนไม่ดี ไม่มีใครปร�รถน�อย�กเป็น ผู้ไม่ทำาดีประการต่างๆ ด้วยกาย วาจา อันเนื่องมาจาก ใจที่ไม่ดีของเขานั้น แท้จริงแล้ว ผู้มีเมตตา กรุณา มุทิตา อุเบกขา บริษัท สำ�นักพิมพ์เลี่ยงเชียง เพียรเพื่อพุทธศ�สน์ จำ�กัด
13
พอสมควร ประกอบด้วยความเชื่อในเรื่องกรรม และการให้ผลของ กรรม ไม่น่าจะมีผู้ใดปรารถนาเป็นคนไม่ดี แต่ทำาไมจึงมีคนไม่ดีมากมาย ทั้งๆ ที่มิได้ปรารถนา คิดให้ เข้าใจในเรื่องของกรรมจะรู้ชัดว่า กรรมที่คนผู้นั้นทำาไว้ในอดีต ได้ติดตามห้อมล้อมจิตเขามาให้ปรากฏเป็นผลในปัจจุบัน ทั้งที่ ในปัจจุบันเขาก็มิได้ต้องการให้เป็นเช่นนั้น และหากเข้าใจเรื่องของกรรมบ้างแล้ว เขาจะกลัวไปถึงชาติ ในอนาคต เขาจะพยายามไม่ทาำ กรรมไม่ดี เพราะเข็ดกลัวผลของกรรม ที่ทำาให้เขาต้องเป็นคนไม่ดีอยู่ในปัจจุบัน ทั้งที่เขาไม่ปรารถนาเลย เป็นผู้ใหญ่ก็อย่าทำากรรมไม่ดี เป็นเด็กหรือเป็นหนุ่มสาวก็ อย่าทำากรรมไม่ดี แม้รักตัวเองก็อย่าทำากรรมไม่ดี จงทำาแต่กรรมดี หรือแม้รักพ่อแม่พี่น้องลูกหลาน ก็อย่าทำากรรมไม่ดี ผลไม่ดีที่ผู้ทำา ได้รับนั้น จะทำาให้บรรดาผู้ที่รักตนพลอยกระทบกระเทือนไปด้วย
ทำ�กรรมไม่ดี ผู้เป็นที่รักพลอยได้รับผลร้�ย ลองนึกถึงใจตนเอง เมื่อเห็นผู้ที่ตนรักทำาความไม่ดี แม้ผล ไม่ดียังไม่ทันปรากฏชัด ตนก็ไม่สบายใจ ยิ่งเมื่อได้ผลร้ายเกิดขึ้น สนองผูท้ าำ กรรม เราผูม้ คี วามผูกพันกับเขา ก็ยอ่ มเหมือนพลอยได้รบั ผลร้ายด้วย 14
อำ�น�จอันยิ่งใหญ่แห่งกรรม
ดังนั้น แม้ไม่รักตนเอง ก่อนจะทำาอะไร ก็ควรนึกถึงใคร ทั้งหลายที่เกี่ยวข้อง ซึ่งจะต้องมีผู้เป็นที่รักอยู่ด้วย ถ้าเราทำากรรมไม่ดี ได้รับผลไม่ดี ผู้ที่รักเรา และผู้ที่เรารัก ก็ จ ะต้ อ งพลอยได้ รั บ ความกระทบกระเทื อ นจิ ต ใจไปด้ ว ยอย่ า ง ไม่ยุติธรรม เพราะมิได้เป็นผู้ทำากรรมไม่ดีด้วย แต่ต้องพลอยได้รับ ผลไม่ดีเพราะความผูกพัน ฉะนั้น จะทำาความไม่ดีใดๆ ก็น่าจะนึกถึงบรรดาผู้ที่มี ความผูกพันกับเราบ้าง อาจจะช่วยให้เข้มแข็งยิง่ ขึน้ ในการหลีกเลีย่ ง การทำากรรมไม่ดี ก่อนจะทำากรรมใดๆ แม้หยุดยั้งตั้งสติ คิดให้ดีว่ากรรมนั้น ดีหรือไม่ดี ก็จะทำาให้ไม่ทำากรรมไม่ดีอย่างเต็มใจ อย่างสบายใจ แต่ จะมีเวลายับยัง้ ชัง่ ใจอันเป็นความสำาคัญ ควรจะทำาให้เป็นความเคยชิน ด้วยกันทุกคน
เห็นผู้อื่นรับกรรม ต้องว�งใจให้กลัวกรรม ทุกวันนีม้ ขี า่ วฆ่าฟันกันอย่างทารุณโหดเหีย้ มมิได้เว้นแต่ละวัน พบแล้ว เห็นแล้ว ก็ให้นึกถึงกรรม เคยฆ่าเขามาก็ถูกเขาตามมาฆ่า คนละภพคนละชาติ ข้ามภพข้ามชาติแล้วก็ยังตามกันมาได้ มาส่ง ผลได้ บริษัท สำ�นักพิมพ์เลี่ยงเชียง เพียรเพื่อพุทธศ�สน์ จำ�กัด
15