Zo ging het Grand failliet

Vier avonden in april zou Toneelgroep Oostpool er de geprezen voorstelling Angels in America spelen. Maar toen was de agenda op de website van het Grand Theatre in Groningen plotseling leeg. Vorige week sprak de rechtbank in Zwolle het faillissement uit over het theater.

Behalve een podium aan de Grote Markt is het Grand Theatre een plaats voor de ontwikkeling van theatertalent. Het theater verwerft faam als kweekvijver voor eigenzinnige makers. Maar in 2011 worden vanuit Den Haag de subsidies voor kunst sterk verminderd. Het 'Grand' verliest net als andere instellingen vanaf 2013 haar status als 'productiehuis', podium waar jonge regisseurs ervaring opdoen voor het grote toneel. En daarmee ruim 700 duizend euro rijkssubsidie.

Geen fusie

Een aantal andere productiehuizen sluit zich aan bij grotere gezelschappen of podia. In Groningen wil men echter niets weten van een fusie met bijvoorbeeld het Noord Nederlands Toneel of de Stadsschouwburg. Interimmanager Ben Hurkmans, oud-directeur van het Fonds voor de Podiumkunsten, zoekt in 2012 de vlucht naar voren. Een zichzelf respecterend theater laat zich niet inlijven als satelliet, schrijft hij in een ambitieus beleidsplan. Er vallen termen als 'baanbrekend', maar ook 'ondernemerschap' en 'professionalisering'. En de tribune moet worden uitgebreid, van 160 naar 230 stoelen.

De gemeente ziet af van een gedwongen fusie en springt bij met een extra subsidie van 225 duizend euro om een bescheiden talentfunctie in stand te houden. 'Vandaag gaat voor het eerst sinds tijden een fles champagne in het Grand Theatre open', zegt Hurkmans tegen Dagblad van het Noorden. Toch eindigt het jaar met een verlies van ruim 80 duizend euro.

Te ambitieus

'Achteraf moet je concluderen dat het plan te ambitieus was', zegt Gerdie Klaassen, sinds september vorig jaar voorzitter van de raad van toezicht van het Grand. 'Maar iedereen sloeg een nieuwe weg in. Een club als het Grand moet ook iets eigenzinnigs hebben, iets rebels, iets tegendraads.'

In 2013 wordt Hurkmans opgevolgd door Paul Smelt, een jonge zakelijk leider. Behalve de nieuwe tribune komt er een nieuwe entree. 'Het publiek moet vanzelf binnenkomen', zegt hij. In het jaarverslag wordt gesproken over 'nieuw elan' en een 'schone lei'.

Maar aan het einde van het jaar is het tekort opnieuw bijna 80 duizend euro. De kosten van de verbouwing zijn uit de hand gelopen. De reserves verdampen. De Kunstraad Groningen is er in april 2014 niet gerust op: 'Het risico op een bankroet is 'substantieel'.

Niet in control

De financiële nood wordt eind 2014 acuut. Rekeningen kunnen niet meer betaald worden. 'Wij wisten niet dat het er zo slecht voor stond', zegt toezichthouder Klaassen. 'Er was veel dynamiek, daardoor leek het goed te gaan. We waren niet in control.'

Na de jaarwisseling moet directeur Smelt voortijdig het veld ruimen. Klaassen: 'Hij bracht veel creativiteit, maar was te weinig ervaren om alle ballen in de lucht te houden.'

Onder interim-bestuurder Renée Waale - de vierde in drie jaar - klopt het Grand opnieuw aan bij de gemeente voor een overbruggingskrediet. Dat verzoek wordt begin deze maand afgewezen. Wethouder Paul de Rook (D66) vindt dat de instelling zelf verantwoordelijk is en vreest meer lijken in de kast. Op 13 maart worden alle voorstellingen geschrapt. Vijf dagen later valt het doek definitief.

2,5 ton schuld

'Als je ruim dertig jaar een toonaangevend productiehuis bent geweest, is het moeilijk om op een andere manier verder te gaan', stelt directeur Waale. 'De ambities stonden niet in verhouding tot het budget', concludeert ze. De reorganisatie had rigoureuzer gemoeten. Cultureel ondernemerschap zat het Grand bovendien niet in het bloed. 'De grootse verwachtingen over nieuwe inkomsten zijn niet realistisch geweest. Strakke sturing op de financiën ontbrak. Dan gaat het heel hard.'

Alle 22 medewerkers zijn hun baan kwijt. En er is een schuld van zo'n 2,5 ton. 'Veel kunstenaars, gezelschappen en leveranciers zijn meegesleurd in de malaise', zegt Waale. 'Heel pijnlijk.'

Een van de zwaarste klappen valt bij choreografe Dunja Jocic en de theatermakers Hanna van Mourik Broekman en Andreas Denk. Zij kregen voor drieprojecten in totaal 180 duizend euro subsidie van het Fonds Podiumkunsten, dat zij in beheer gaven aan het noodlijdende theater.

Talentontwikkeling

'Dat geld is deels in het faillissement verdwenen', zegt een woordvoerster van het Fonds Podiumkunsten. 'Het is zonde als het werk niet afgemaakt wordt. Wij zijn in principe bereid bij te springen. Maar straks valt een ander theater om, wat doen we dan?'

In Groningen moet een plaats blijven voor talentontwikkeling, vindt wethouder De Rook. Daarom is Leo Pot, oud-schouwburgdirecteur, deze week gevraagd een nieuw plan op te stellen. Wellicht wordt het Grand zo alsnog overgeleverd aan de Stadsschouwburg en de Oosterpoort.