'Ik ben dag en nacht bezig met de aardbevingen'

Veiligheid - het woord is nadrukkelijk aanwezig in en om het hoofdkantoor van de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) in Assen. 'Your safety is in our hands, please use the handrails', staat er op een bordje met een Shell-schelp in het marmeren trappenhuis. Wie de parkeerplaats oprijdt, stuit op een ander groot bord. 'Door NAM en haar contracters zijn 7 dagen gewerkt zonder incidenten met een hoog risico', waarbij de 7 morgen een 8 kan zijn.

'Zo'n bord houdt onze mensen scherp', zegt Gerald Schotman (53). Sinds 1 oktober 2014 geeft hij leiding aan NAM - het bedrijf dat veel Groningers juist een onveilig gevoel bezorgt. Een grote klap blijft dreigen. Tienduizenden huizen hebben schade en moeten worden versterkt.

Deze week besloot minister Kamp (VVD) van Economische Zaken dat Schotmans NAM dit jaar niet 39,4 maar 30 miljard kubieke meter gas uit de door aardbevingen opgeschudde Groningse bodem mag halen. 'Het belang van de veiligheid van de burgers in Groningen weegt zwaar',  aldus Kamp.

Overviel Kamps besluit u?

'Het zou raar zijn als ik nu zou zeggen dat dit besluit als een donderslag bij heldere hemel komt. Wij hebben onze onderzoeken aangeleverd, maar het gaat natuurlijk over veel meer dan wat er in de ondergrond gebeurt. Het spanningsveld tussen veiligheid en leveringszekerheid, politieke verhoudingen, geopolitieke overwegingen, staatsinkomsten: die discussie volgen wij met interesse. Wij zijn niet immuun voor de werkelijkheid.'  

Wat vindt u van het besluit?

'Ik heb daar nadrukkelijk geen mening over. Het is een politiek besluit. De afweging van de minister heeft vele gronden, waarvan ik er maar één kan overzien.'

Zou het de NAM niet sieren de gaswinning zelf te beperken, als gebaar naar de Groningers die zo veel overlast ervaren?

'Ik kijk of de risico's acceptabel zijn. Dat is mijn verantwoordelijkheid als NAM-directeur. En dat zijn ze. Daarom is er voor mij geen reden de productie te beperken. Het zou niet goed zijn als wij uit eigen beweging het budget van de overheid zouden korten.' Sinds uw aantreden heeft de minister de gaskraan drie keer verder dichtgedraaid. Kan een bedrijf wel functioneren in zo'n turbulent politiek klimaat?'Het is voor een bedrijf ideaal als je precies weet waar je aan toe bent. Maar dat is niet de realiteit in dit dossier. Ik weet hoe de aardbevingen ingrijpen in de levens van mensen in het gebied. We passen ons aan de stand van de gaskraan aan.'

Sinds uw aantreden heeft de minister de gaskraan drie keer verder dichtgedraaid. Kan een bedrijf wel functioneren in zo'n turbulent politiek klimaat?

'Het is voor een bedrijf ideaal als je precies weet waar je aan toe bent. Maar dat is niet de realiteit in dit dossier. Ik weet hoe de aardbevingen ingrijpen in de levens van mensen in het gebied. We passen ons aan de stand van de gaskraan aan.'

Op welke manier heeft u de situatie in Groningen op u laten inwerken?

'Ik ben heel vaak in Groningen. Ik wil zien en horen wat de frustraties zijn. Ik hoor ook dat veel mensen erg tevreden zijn over hoe schade is afgehandeld. Maar veel andere situaties zijn heel gecompliceerd. Huizen die niet bestand zijn tegen een aardbeving en die niet verstevigd kunnen worden. Dat zijn lastige dilemma's.'

Uw voorganger, dhr. Van de Leemput, liet zich voor bezoeken aan gedupeerden begeleiden door een psycholoog. U ook?

'Ik bezoek de mensen, soms in spijkerbroek, soms in pak, en praat met hen aan de keukentafel. Dat zijn goede gesprekken, waar verder niemand anders bij nodig is.' 

Bent u wel eens geroerd door wat u aantreft?

'Sommige situaties zijn absoluut schrijnend. Mensen die al allerlei problemen hebben en dan ook nog met de consequenties van aardbevingen worden geconfronteerd. Dat raakt me. Het motiveert me ook ervoor te zorgen dat problemen worden opgelost. Niet per se door NAM. Omdat wij dat niet kunnen - wij zijn een olie- en gasbedrijf. Daarom is sinds begin dit jaar het Centrum Veilig Wonen belast met het afhandelen van schade en het versterken van huizen. Ook de komst van de Overheidsdienst en de Nationaal Coördinator, Hans Alders, juich ik toe. Een monument dat niet aardbevingsbestendig is, moeten we dat zo versterken dat de esthetica wordt aangetast? Een interessante discussie, maar die moet je niet in Assen door een olie- en gasbedrijf laten beslechten. Dat is een politieke verantwoordelijkheid.'

Vreest u niet dat Alders u straks de rekening presenteert?

'Waar kosten worden gemaakt, maken we fondsen beschikbaar. Maar het gaat ook om redelijkheid. Hoe bepaal je welke kosten aardbevinggerelateerd zijn? Dat is moeilijk. Dat moeten we samen definiëren.'

U zei daar eerder over: NAM is sinterklaas niet.

'Wij zijn aansprakelijk voor de gevolgen van de aardbevingen: schadeherstel, het versterken van huizen. Maar niet alles is onze verantwoordelijkheid. De houding: 'We wachten af wat er uit Assen komt', lijkt me niet juist.'

Voor veel Groningers is de NAM de belichaming van het onheil dat de provincie treft. Hoe is het om leiding te geven aan een bedrijf met zo'n imago?

'Ik begrijp de kritiek. We weten al decennia dat gaswinning aardbevingen kan veroorzaken. Maar we weten pas sinds kort dat die aardbevingen een veiligheidsrisico vormen. Daar handelen we nu naar.'

Het is voor uw mensen vast niet altijd leuk om te zeggen: ik werk bij de NAM.

'Natuurlijk ervaren mensen dat het bedrijf onder druk staat. Ze worden aangesproken bij de voetbalclub, op verjaardagen. Dat doet wel wat met je. We proberen opener te zijn. Zeggen waar het op staat, wat ik een mooie Groningse eigenschap vind, helpt.'

In februari verscheen het kritische rapport van de Onderzoeksraad voor Veiligheid over gaswinning in Groningen. U bood excuses aan voor de aardbevingsoverlast. Maar u bestreed de belangrijkste conclusie, namelijk dat de NAM onzorgvuldig is omgegaan met de veiligheid van de Groningers.

'Die excuses zijn vanzelfsprekend. Ik vind het opvallend dat er zoveel media-aandacht voor is geweest. Maar het is niet zo dat wij willens en wetens de veiligheid hebben genegeerd. Voor de zware aardbeving bij Huizinge in 2012 gingen ook universiteiten, het KNMI en TNO ervan uit dat de bevingen een schadedossier waren, geen veiligheidsdossier. We hebben naar eer en geweten gehandeld, met die kennis en die wetenschap. Ik heb wel gezegd: we hadden nieuwsgieriger kunnen zijn naar wat er in de Groningse bodem gebeurt.'

Niet: we hadden nieuwsgieriger móeten zijn?

'Nee. Dat is zo makkelijk om te zeggen. Terugkijken is altijd eenvoudig.'

Uit uw meest recente risicoanalyse blijkt dat de ondergrondse dreiging kleiner is dan eerder gedacht. Kunnen Groningers nu met een gerust hart gaan slapen?

'De kans op grote grondversnellingen is afgenomen. Maar 'gerust slapen' gaat ook over andere zaken. De krachten waaraan huizen worden blootgesteld, de sterkte van huizen, de veiligheidsnorm. Je kunt alles wel uitrekenen, maar veiligheid is niet de uitkomst van een sommetje. 'Gerust slapen' is een gevoel. Daar zijn we nog niet.'

Bij de recente rechtszaak over de waardedaling van huizen was u afwezig. De advocaat van de tegenpartij sneerde: 'Blijkbaar interesseert het hem niet.'

'De bevingen leiden onmiskenbaar tot waardedaling. De zorgen die mensen daarover hebben, interesseren mij wel degelijk. Ik ben dag en nacht bezig met het aardbevingsdossier. Maar wel op de manier waarop ik denk dat ik van toegevoegde waarde ben.'

Boven uw jongensbed hing een poster van de Deltawerken. Uw grote voorbeeld is Cornelis Lely, vanwege zijn maatschappelijk ambitie. De Deltawerken en de Afsluitdijk bieden bescherming; de bedrijfsactiviteiten van NAM vormen een bedreiging.

'Ik denk dat de bedrijfsactiviteiten van NAM juist een heel groot deel van de welvaart in Nederland hebben gecreëerd. Maar wat je ziet, en dat was met de Deltawerken ook zo, is dat je tegen dilemma's aanloopt. Zeeuwse vissers waren ook niet blij met de Deltawerken. We proberen in Groningen van uitdagingen een kans te maken, bijvoorbeeld door huizen niet alleen te versterken maar ook te verduurzamen. De aardbevingen kan ik niet van vandaag op morgen stoppen. Maar wat ik wel kan doen, is proberen er iets van te maken.'

Hoe denkt u het vertrouwen van de Groningers te herstellen?

'We moeten doen wat we hebben beloofd. Misschien klink ik als een dominee, maar als Groningen ondanks alle overlast een stukje beter uit de strijd komt, dán herwin je vertrouwen. Misschien niet in de NAM, maar wel in de toekomst.'